Ai cũng biết nước Mỹ được cấu thành bởi 50 tiểu bang. Nhưng ít ai biết trong lịch sử quốc gia này, đã có không ít chính quyền độc lập tương đương cấp bang nổi lên rồi lụi tàn chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi.

8 hạt của bang Franklin năm 1786.

1. Bang Franklin

Điều đầu tiên nước Mỹ phải đối mặt sau khi giành độc lập là món nợ khổng lồ, hậu quả của những cuộc chiến tranh. Năm 1784, Bắc Carolina đã đề xuất một kế hoạch đầy “ranh mãnh” để cắt giảm chi tiêu của mình bằng cách nhượng lại 29 mẫu Anh đất hoang vu cho chính quyền liên bang. Động thái này khiến nhiều người dân trong khu vực bất ngờ vì họ lo ngại chính phủ sẽ bán vùng đất cho nước ngoài để nhanh chóng thu lại tiền. Hơn nữa, nó vốn đã bị cô lập với các trung tâm dân cư của Bắc Carolina và người dân từ lâu đã cảm thấy chính quyền bang không đáp ứng những nhu cầu của họ.


Vì thế, ngày 23/8/1784, 4 hạt phía tây là Sullivan, Spencer, Washington và Greene đã bỏ phiếu nhất trí tách khỏi Bắc Carolina và lập ra một bang của riêng họ. Họ gửi kiến nghị đến Philadenphia, khi đó là thủ đô của Mỹ, để đề xuất lập bang mới, lấy tên là Frankland. Cái tên này sau đó được đổi thành Franklin trong một nỗ lực nhằm kéo Benjamin Franklin (một trong những người thành lập nước Mỹ nổi tiếng thời bấy giờ) vào ủng hộ họ. 7 bang đã bỏ phiếu ủng hộ thành lập Franklin, nhưng chừng đó là chưa đủ 2/3 đa số cần thiết để phê chuẩn.

Không nao núng, người dân Franklin tự mình hoạt động như một bang độc lập. Ở thủ phủ Greenville, họ lập tòa án, bổ nhiệm công chức và tổ chức một nền kinh tế dựa trên trao đổi hàng hóa (thống đốc của họ được trả lương bằng 1.000 mảnh da hươu mỗi năm). Trong khi đó, chính quyền mới ở Bắc Carolina đã đòi lại toàn bộ vùng đất này. Năm 1788, Bắc Carolina cho bắt giữ thống đốc của Franklin. Người dân Franklin nhanh chóng đưa một lực lượng vũ trang đến để giải thoát ông này khỏi nhà lao, chỉ để nhận ra rằng số phận của họ cũng sẽ không tốt đẹp gì. Rốt cuộc, Franklin đã đồng ý quay trở lại Bắc Carolina năm 1789. Nhưng điều đó cũng không kéo dài lâu, Franklin cuối cùng lại trở thành một phần của bang mới mang tên Tennessee.

2. Bang McDonald

Ủy ban đường cao tốc bang Missouri hàng năm đều cho phát hành bản đồ nghỉ dưỡng gia đình. Nhưng tấm bản đồ phát hành năm 1961 đã gây ra nỗi bất bình khi nó bỏ qua hạt McDonald. Hạt McDonald, nằm ở góc tây nam của bang, là một điểm đến quen thuộc với khách du lịch, và người dân McDonald chắc chắn rất thất vọng vì đã bị “ngó lơ” trên một tấm bản đồ phổ biến như vậy.

Gần như ngay lập tức sau vụ việc bẽ mặt này, hạt McDonald đã bỏ phiếu ly khai khỏi bang Missouri và dựng lên chính quyền độc lập của riêng mình. Thậm chí một lực lượng dân quân đã được thành lập, trong khi xe cộ đi vào McDonald bị buộc phải dừng lại, chờ cấp thị thực du lịch. Thực thể mới này còn in cả tem bưu chính cho riêng mình, những chiếc tem hiện nay được định giá rất cao trong giới sưu tập. Mọi chuyện đi xa đến mức Thẩm phán tòa tối cao Missouri Mary Russell phải tới McDonald để dàn xếp vụ lùm xùm.

Trong một bài phát biểu trước công chúng, bà Russell khẩn khoản yêu cầu McDonald xem xét lại quyết định của mình: “Chúng ta cần McDonald ở bang này. Các bạn rất quan trọng, các bạn là một hạt tươi đẹp”. Khi bà nói xong, một người dân địa phương hỏi rằng liệu McDonald có được đưa vào tấm bản đồ ngay lập tức hay không, bà Russell liền khẳng định đầy quả quyết. Và vậy là thời gian tồn tại ngắn ngủi của bang mới này đã chấm dứt.


3. Hiệp hội Watauga

Hiệp hội Watauga, nay thuộc Tennessee, thường bị lãng quên trong lịch sử nước Mỹ. Bang bán tự trị này được thành lập năm 1772, ba năm trước khi cuộc Cách mạng Mỹ chính thức bắt đầu, bởi những người định cư dọc sông Watauga. Khu vực này nằm ngay cạnh lãnh thổ của Bắc Carolina, trên vùng đất thuộc về người Cherokee bản địa. Vì thế, chính quyền của Anh ra lệnh cho người định cư di dời về Bắc Carolina. Nhưng những người định cư vốn không hài lòng với sự kiểm soát từ xa của chính quyền thuộc địa đã đàm phán với người Cherokee để thuê khu vực này trong thời gian 10 năm.

Khi người Cherokee đồng ý, những người định cư lập ra chính quyền riêng, do 5 vị quan tòa được bầu lên điều hành. Hiệp hội Watauga chưa bao giờ tuyên bố độc lập với nước Anh, nó hoàn toàn nằm ngoài tầm kiểm soát của chính quyền Anh (và cả người Mỹ), và vì vậy chính là chính quyền Mỹ phi bản địa độc lập đầu tiên trên lục địa. Hiệp hội này còn có hiến pháp trên văn bản đầu tiên ở bắc Mỹ, một thành tựu lịch sử đáng tự hào.

Đương nhiên, hành động tự do như vậy không khỏi khiến chính quyền người Anh khó chịu. Nhưng họ phản ứng chậm chạp, và không kịp làm được điều gì thì cuộc Cách mạng Mỹ nổ ra. Trong vài tháng đầu của cuộc chiến, Hiệp hội Watauga tự lập đội dân quân và tự bảo vệ cho mình. Tuy nhiên, người Cherokee đã liên kết với người Anh và phát hiện ra rằng những thỏa thuận của họ với người Watauga không có giá trị về mặt pháp lý. Người Cherokee đe dọa tấn công Watauga, khiến họ phải xin gia nhập Bắc Carolina để nhận được sự che chở.

Sau này, Tổng thống Theodore Roosevelt đã viết rằng Hiệp hội Watauga là hiện thân của nền độc lập tách khỏi thực dân đầu tiên của Mỹ.


Trần Anh

(Còn tiếp)