Đến nay, khi MILF đã thỏa thuận với chính phủ những điều khoản tương tự như những gì MNLF đồng ý khi thành lập ARMM, các thủ lĩnh của MNLF cảm thấy thỏa thuận của họ đã bị loại bỏ. Habib Mujahab Hashim, Chủ tịch Hội đồng Chỉ huy Hồi giáo của MNLF cho biết, nếu chính quyền của Tổng thống Aquino triển khai thỏa thuận ký kết với MILF, thì MNLF sẽ quay trở lại với con đường đấu tranh vũ trang.

Các tay súng MILF tuần tra tại căn cứ của lực lượng này ở Camp Darapan trên đảo Mindanao.

MNLF chưa từng giải giáp vũ khí sau thỏa thuận hòa bình ký kết với chính phủ Philíppin năm 1996 và hiện được cho là đang tập hợp các tay súng tại Zamboanga del Sur, có thể là một biểu hiện cho việc bắt đầu chiêu mộ các tay súng của MILF và từ dân cư địa phương, những người không đồng tình với thỏa thuận mới. Với việc nhiều tay súng của MILF được cho là sẽ gia nhập lực lượng Cảnh sát Quốc gia Philíppin (PNP), MNLF có thể sẽ chiêu mộ được các tay súng của MILF vốn không hài lòng với việc thành lập khu tự trị Bangsamoro.

Hai nhóm vũ trang Hồi giáo khác tại Mindanao là BIFF và Abu Sayyaf đã thẳng thừng phản đối thỏa thuận mới và có thể cũng sẽ chiêu mộ các tay súng MILF không hài lòng với thỏa thuận, tương tự như việc MILF thu phục các tay súng của MNLF bất bình với thỏa thuận hòa bình mà MNLF ký kết năm 1996.

BIFF được thành lập cuối năm 2010 với 300 tay súng của MILF - những phần tử không chấp nhận thỏa thuận khi đó của MILF với chính phủ Philíppin. Hầu hết các vụ tấn công nhằm vào quân đội Philíppin hồi tháng 8 vừa qua do BIFF tiến hành. Thủ lĩnh của BIFF, Ameril Umbra Kato từng là chủ mưu các vụ tấn công vào người dân tại Bắc Cotabato năm 2008 khi MOAAD chuẩn bị được ký kết.

Người phát ngôn của BIFF Abu Misri Mama đã chỉ trích thỏa thuận mới là “một sự đầu hàng” và cảnh báo rằng Kato sẽ tiến hành các vụ tấn công mới để phản đối thỏa thuận.

Các chuyên gia an ninh cho rằng Kato có trong tay khoảng 1.000 tay súng. Tuy nhiên, những bức ảnh và báo cáo từ trại của Kato tại Maguindanao lại cho thấy Kato rất ốm yếu. Tháng 12/2011 đã xuất hiện tin đồn rằng Kato đã chết. Tuy nhiên dường như Kato chỉ bị một cơn đột quỵ. Hiện chưa rõ ai sẽ là người sẵn sàng kế nhiệm vai trò thủ lĩnh BIFF nếu Kato qua đời, điều này có thể dẫn đến kết cục BIFF hoặc là giải tán hoặc là các tay súng của BIFF sẽ cùng với các tay súng bất mãn của MILF gia nhập MNLF.

Abu Sayyaf cũng có thể sẽ thu nhận các tay súng bất mãn của MILF và BIFF. Abu Sayyaf cũng từng thu nạp những tay súng MNLF không hài lòng với thỏa thuận hòa bình mà MNLF ký kết với chính phủ năm 1996. Tổ chức này, nổi lên với hành động bắt cóc đòi tiền chuộc, đã chọn nơi ẩn náu tại khu vực rừng núi hẻo lánh ở Basilan và tiến hành các vụ tấn công lẻ tẻ nhằm vào các lực lượng của chính phủ. Sau một loạt các vụ tấn công của quân chính phủ, tổ chức có liên hệ với mạng lưới khủng bố quốc tế Al Qaeda này được cho là rất cần tuyển mộ các tay súng mới. Theo ước tính, Abu Sayyaf hiện có ít nhất 350 tay súng.

Với Abu Sayyaf, BIFF, MNLF và có thể là một số lượng lớn các tay súng của MILF phản đối thỏa thuận mới của MILF với chính phủ Philíppin, và với việc mỗi tổ chức này bắt đầu tiến trình chuyển đổi đáng kể, hiện chưa rõ thỏa thuận được dư luận hoan nghênh rộng rãi này có thể mang lại hòa bình lâu dài và ngay lập tức hay không. Từ giờ đến năm 2016, khi thỏa thuận dự kiến được hoàn thành, một loạt các nhân tố cả trong và ngoài có thể làm sai lệch thỏa thuận. Thực tế, một loạt các vấn đề đã cho thấy con đường tiến tới hòa bình vẫn còn rất nhiều chông gai.

Tiến Trung