Lĩnh vực nào trong đời sống xã hội cũng đều cần sự minh bạch. Bất chợt, nhớ đến tuyên bố của người đứng đầu ngành Giao thông Vận tải: Năm 2013 tiếp tục là năm chú trọng đến chất lượng và hiệu quả công trình giao thông, thì sự minh bạch trong triển khai thực hiện các công trình, dự án thuộc lĩnh vực này (bao gồm cả việc công khai các thông tin về tiến độ, chất lượng công trình, nhà thầu,...) trở thành một đòi hỏi cấp thiết.

Chất lượng các công trình giao thông đang là vấn đề gây bức xúc dư luận. Nhiều công trình dù là trọng điểm hay không trọng điểm đều có vấn đề, từ khâu tư vấn thiết kế, giám sát đến thi công. Dễ nhận thấy là các công trình được đầu tư bằng vốn ngân sách chưa được kiểm soát chặt chẽ bằng các quy định của pháp luật…

Hệ quả là hiệu quả đầu tư giảm, công trình chậm tiến độ và chất lượng không đảm bảo, công trình vừa đưa vào sử dụng đã trục trặc. Minh chứng rõ nét nhất là hàng loạt sự cố xảy ra đối với các công trình giao thông trọng điểm (dự án hoàn thiện đường cao tốc Láng - Hòa Lạc, dự án đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình, đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Trung Lương, dự án đường vành đai 3 - Hà Nội, dự án sửa chữa mặt cầu Thăng Long…) trong thời gian qua không chỉ làm tổn hao lớn tài sản của nhà nước, mà còn làm giảm lòng tin của người dân về năng lực quản lý cũng như việc sử dụng vốn ngân sách đầu tư cho các công trình, dự án giao thông vận tải.

Tại một cuộc hội thảo về chất lượng công trình giao thông gần đây, nhiều chuyên gia trong và ngoài nước cho rằng, minh bạch trong xây dựng các công trình, dự án giao thông là việc làm hết sức khó khăn, nhất là với những dự án có quy mô lớn và tính chất phức tạp. Tuy nhiên, để tăng hiệu quả đồng vốn và chất lượng công trình, thì minh bạch hóa và công khai các thông tin về dự án là điều không thể thiếu.

Do tính đặc thù là thời gian thực hiện kéo dài, có khi một dự án nhưng lại do nhiều chủ thể cùng tham gia thực hiện, quản lý, vốn đầu tư lớn,... nên nguy cơ tham nhũng, tiêu cực ở các công trình, dự án giao thông có thể xảy ra ở bất kỳ công đoạn nào.

Hơn nữa, xây dựng giao thông là lĩnh vực rất rộng, bao gồm từ khâu xác định dự án, khảo sát, thiết kế, tổ chức lựa chọn nhà thầu, thực hiện thi công xây dựng, quản lý dự án, chất lượng, tiến độ, chi phí,... chính vì vậy, để quản lý hiệu quả, không thất thoát, lãng phí là điều hết sức khó khăn.

Ngành giao thông vận tải có chủ trương các đơn vị, chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu phải công khai các hoạt động, cung cấp thông tin liên quan đến công trình dự án để người dân giám sát. Tuy nhiên việc làm này chưa được thực hiện nghiêm túc. Tình trạng các dự án chậm tiến độ, nhà thầu yếu kém vẫn tồn tại ở rất nhiều dự án nhưng không được các chủ đầu tư báo cáo và công khai trước dư luận.

Điều này vô hình trung dẫn đến sự lấp liếm, bao che sai phạm, tình trạng “quân xanh, quân đỏ” bắt tay nhau giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Minh chứng cho việc này là ở không ít dự án, nhiều nhà thầu được phê duyệt trúng thầu, nhưng lại yếu kém cả về năng lực tài chính, kinh nghiệm lẫn nhân sự điều hành.

Mấu chốt của vấn đề là muốn nâng cao chất lượng và giảm thất thoát ở các công trình giao thông, cần phải khẩn trương rà soát lại các chính sách về đầu tư xây dựng theo hướng minh bạch, chịu trách nhiệm (đơn vị nào làm sai, đơn vị đó phải chịu trách nhiệm). Hơn thế, là phải tạo cơ chế giám sát chặt chẽ (cả cơ quan chức năng lẫn người dân) đối với tiến độ cũng như chất lượng công trình, tránh tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, “cha chung không ai khóc”...

Yến Nhi