Ngay từ trước khi nhà nước Ixraen thời hiện đại hình thành, những tổ chức gián điệp đã được lập ra để bảo đảm sự tồn tại của dân tộc Do Thái. Ngay từ những năm 1940, Haganah, tổ chức quân đội ngầm theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái trong lãnh thổ Palextin do Anh cai quản đã có "Schai", một tổ chức tình báo riêng. Nhiệm vụ của chúng là thâm nhập vào người Anh và người Arập để thúc đẩy việc thành lập một nhà nước độc lập. Một chức năng chính khác là tổ chức nhập cư trái phép những người Do Thái phải chạy trốn do nạn diệt chủng.

Isser Harel, thủ lĩnh nổi tiếng của Mossad thời kỳ đầu.

Để phục vụ cho "sự nghiệp chính nghĩa", những người chiến đấu ngầm coi mọi hình thức bạo lực là có thể biện hộ được. Vì vậy, Menachem Begin, người sau này được trao giải Nobel Hòa bình, không bao giờ nói lời xin lỗi đối với 91 nạn nhân của trận đánh bom do tổ chức mật Irgun của ông tổ chức nhằm vào khách sạn Vua David ở Jerusalem năm 1946. Jizchak Schamir, người như Begin sau này là Thủ tướng, cũng không ngần ngại sử dụng tổ chức Stern của mình để sát hại binh lính Anh và phái viên của Liên hợp quốc, một sự khủng bố có chủ ý nhằm buộc chính quyền cai quản phải rút đi và họ giành được độc lập.

Khi được thành lập tháng 5/1948, Ixraen không coi mình là một quốc gia "bình thường" như các nước khác. Ngay từ đầu, Ixraen đã ở trong tình trạng chiến tranh, bị kẻ thù đe dọa, thường xuyên bị ác mộng. Cả dân tộc đã nguyện thề không bao giờ để người ta có thể dẫn họ như đàn cừu tới bàn mổ. Hầu hết người Do Thái cố tình quên đi là trong Đất Thánh từ lâu đã có những người khác sinh sống, coi đó là quê hương mình. Quyền của Ixraen không phải chống lại sự phi lý, mà chống lại quyền của người Palextin.

Theo chuyên gia người Anh Ronald Payne, ngay từ đầu nhà nước Do Thái đã tồn tại với tư cách một "xã hội gián điệp", mà trong nhiều mối quan hệ, họ coi mình không phụ thuộc vào các tiêu chuẩn pháp lý quốc tế. Ví dụ như Ixraen tự quyết định xem cơ quan mật vụ của mình được phép làm những gì. Trong đó ngay từ đầu, họ đã áp dụng khẩu hiệu: "Mắt đổi mắt, răng đổi răng", có nghĩa là phải trả đũa tương tự như câu "Nợ máu phải trả bằng máu".

Hiện nay, không một cơ quan mật vụ nào trên thế giới lại bí ẩn hơn, gây sợ hãi hơn và được khâm phục hơn Mossad, một tổ chức mà mãi tới năm 1951 mới được hình thành từ những tổ chức tình báo Ixraen cạnh tranh với nhau.

Nhiều cơ cấu của Mossad là độc nhất vô nhị. Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) là một nhà đương cục và hoạt động như một "công ty"; Giám đốc CIA thì được bổ nhiệm công khai và phải được Thượng viện thông qua trong một cuộc điều trần. Tổ chức SIS của Anh cũng tương đối minh bạch và có thể kiểm tra được. Tên đầy đủ của Mossad là "Viện thông tin và các chiến dịch đặc biệt", nhưng về mặt chính thức thì không hề tồn tại.

Tên của người đứng đầu Mossad hiện tại "Memune" thì không bao giờ được công bố, kinh phí của nó không xuất hiện trong bất cứ ngân sách nào. Ngay cả Thủ tướng Ixraen, cấp trên trực tiếp duy nhất của Memune, nhiều khi cũng chỉ biết được về các hoạt động của Mossad sau khi sự việc đã xảy ra.

Mossad là một trong những cơ quan tình báo đầu tiên sử dụng bộ não điện tử và lưu giữ mọi chi tiết về những tên khủng bố Arập. Nhưng lợi thế thực sự của nó so với các cơ quan mật vụ khác là trong lĩnh vực "Humint", trong lĩnh vực đào tạo và "vật liệu con người", đó là các điệp viên.

Trong thời gian trước khi thành lập nhà nước Ixraen, sự đa dạng về sắc tộc của những người nhập cư mới, những người thường quyết tâm làm mọi điều đã trở thành nguồn cơ bản để cung cấp những chiến sĩ ngầm có kinh nghiệm và tàn nhẫn: Cơ quan mật vụ không khó khăn gì để có thể tuyển mộ được một người nói tiếng Đức hoàn hảo theo dạng một "sĩ quan Quốc xã". Cũng không thiếu những người Viễn Đông, những người Nga "thực sự" hay những người Mỹ thạo tiếng lóng.

Ngoài việc có động cơ thúc đẩy, tính hiệu quả đầy huyền thoại của Mossad thời gian đầu còn nhờ một bí quyết: Người Ixraen tránh được những sai lầm của các cơ quan mật vụ khác, từ bỏ một guồng máy hành chính cồng kềnh và biến sự thiếu thốn về tài chính thành một phẩm hạnh.

Cho tới nay, Mossad vẫn hoạt động tốt với khoảng 1.200 nhân viên chính thức (trong khi CIA có khoảng 20.000 người). Mossad cũng đặt cược vào từng chiến sĩ riêng biệt hơn là một mạng lưới điệp viên lớn. Hiện nay Mossad có không quá ba chục "Katsas" (người cầm đầu nhóm điệp viên) hoạt động trên khắp thế giới.

Isser Harel, thủ lĩnh nổi tiếng của Mossad thời kỳ đầu, đã tạo nên huyền thoại của tổ chức này. Năm 1956, ông ta kiếm được bài diễn văn bí mật nổi tiếng của Nikita Sergeyevich Khrushchev chống lại J.Stalin. Với những thông tin chính xác, ông ta đã xây dựng cơ sở cho cuộc hành quân thành công tới kênh đào Suez; ông săn đuổi tên sát nhân Quốc xã Adolf Eichmann ở Nam Mỹ, tự mình chỉ huy chiến dịch liều lĩnh bắt cóc y và đưa về Ixraen năm 1960 để xét xử.

Harel cũng chống lại hành động khủng bố của người Do Thái. Khi một nhóm chính thống cực đoan bắt cóc một đứa trẻ tên là Jossele, Harl đã tìm ra đứa bé ở New York và năm 1962, trong một chiến dịch bất ngờ (Chiến dịch con Hổ), đưa được cháu bé về lại cho cha mẹ.

Vũ Long (Tổng hợp theo báo chí Đức)

Đón đọc kỳ 2: “Nhà nước trong nhà nước”