Siết trái phiếu doanh nghiệp, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư

Theo Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam (VBMA), thị trường TPDN tiếp tục nối dài thêm một tháng trầm lắng ở hoạt động phát hành mới. Cụ thể: Trong tháng 8/2022, có 26 đợt phát hành TPDN riêng lẻ với giá trị 13.930 tỷ đồng và 1 đợt phát hành trái phiếu ra công chúng trị giá 300 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong đó chủ yếu là trái phiếu của các ngân hàng thương mại; các lĩnh vực khác tiếp tục khá hạn chế, chỉ có 2 đợt phát hành từ Công ty cổ phần (CTCP) Fuji Nutri Food và CTCP Đầu tư và kinh doanh nhà Khang Điền với tổng 1.800 tỷ đồng.

Suốt 4 tháng qua, hoạt động phát hành TPDN rơi vào khoảng trống đột ngột. Từ sự bùng nổ và liên tục gia tăng trong các năm 2020 và 2021, hoạt động phát hành mới ở các lĩnh vực ngoài ngân hàng rơi vào trầm lắng. Những rủi ro đầu tư và rủi ro pháp lý bộc lộ ở một số trường hợp sau giai đoạn phát triển nóng, cùng hướng siết chặt lại cơ chế pháp lý (đặc biệt việc sửa đổi Nghị định 153 về phát hành TPDN) được cho là nguyên do).

Trên thị trường tiền tệ, bối cảnh ngột ngạt của room tăng trưởng tín dụng kéo dài, lãi suất tăng, thậm chí có những thời điểm căng thẳng thanh khoản hệ thống ngân hàng cũng khiến hoạt động phát hành TPDN thêm bất lợi.

Ông Đặng Trần Phục cho biết: Để xử lý được vấn đề này, doanh nghiệp phát hành trái phiếu cần sử dụng vốn hiệu quả hơn, thực hiện các nghĩa vụ đã cam kết, trả nợ đúng hạn. “Họ nên thành lập bộ phận quản trị tài chính, có nhiệm vụ tính toán dòng tiền, nhu cầu vốn, giúp doanh nghiệp hoạt động theo một kế hoạch bài bản. Doanh nghiệp cần có bộ phận quan hệ nhà đầu tư nhằm tương tác và đưa ra sản phẩm phù hợp với nhà đầu tư, góp phần làm việc sử dụng đồng vốn một cách minh bạch, hiệu quả hơn. Việt Nam cần có những quy định rõ ràng liên quan đến trách nhiệm của các bên liên quan khác như đại lý phát hành, quy định rõ về tài sản đảm bảo…”, Chủ tịch HĐQT AzFin đề xuất.

Đối với nhà đầu tư, một số ý kiến cho rằng: Cần nhìn nhận trái phiếu cũng là một kênh đầu tư, hãy phân bổ nguồn vốn của mình một cách hợp lý. Nếu trực tiếp mua trái phiếu, nhà đầu tư phải tự mình tìm hiểu kỹ lưỡng thông tin của nhà phát hành hoặc có thể tìm đến các nhà tư vấn chuyên nghiệp, các quỹ đầu tư TPDN.

Vốn có thâm niên đầu tư chứng khoán 20 năm, nhà đầu tư Đặng Đình Hiệp cho biết: “Năm ngoái 2021, thời điểm COVID-19 bùng phát ở trong Nam, phía Tân Hoàng Minh tổ chức những chiến dịch lớn, đưa tin phát hành trái phiếu lãi suất 12%. Một số nhà đầu tư hỏi tôi về mức lãi suất TPDN lên tới 12%. Tôi khuyến cáo đừng nghĩ về mức 12% mà hãy quan tâm doanh nghiệp đó tốt hay xấu?". Theo nhà đầu tư Đặng Đình Hiệp, Hiệp hội TPDN cũng như cơ quan Bộ Tài chính phải đề cập yếu tố quan trọng, đó là an toàn vốn.

Chia sẻ những góp ý sửa đổi Nghị định 153 về phát hành TPDN, TS Nguyễn Tú Anh - Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương cho biết: Hiện các nhà đầu tư không quan tâm nhiều đến rủi ro và tham gia thị trường trái phiếu khá hững hờ. Nếu hệ thống pháp luật Việt Nam chặt chẽ hơn, thị trường TPDN sẽ bớt rủi ro hơn.

Nghị định 153 cần cơ chế đảm bảo quyền lợi nhà đầu tư khi doanh nghiệp không thể trả lại tiền. “Tôi từng được một số nhà đầu tư cá nhân mời đại diện làm việc với nhà phát hành trái phiếu khi có rắc rối xảy ra. Trong quá trình làm việc, đứng khía cạnh nhà đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư cá nhân - họ không hiểu nhiều về các vấn đề vĩ mô, bản chất trái phiếu. Nhà đầu tư cá nhân quan niệm, mua trái phiếu như gửi tiết kiệm. Do lãi suất TPDN thường cao hơn ngân hàng nên nhà đầu tư nhỏ lẻ rât quan tâm, không nắm được tài sản đảm bảo là gì? ông Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật TNHH SB Law chia sẻ.

Hiện, nhà đầu tư cá nhân lo lắng không lấy lại được tiền khi lãnh đạo doanh nghiệp vướng vào vòng lao lý. Một số chủ doanh nghiệp mong muốn bán các dự án để xử lý, trả lại tiền cho nhà đầu tư. Nhưng cơ chế xử lý hiện nay không được, tiền vào kho bạc, vào cơ quan điều tra phải đợi các phiên tòa, bản án của Tòa.

“Thời gian tới, Chính phủ cần nghiên cứu xử lý những trường hợp doanh nghiệp sắp tới đáo hạn không trả được tiền cho nhà đầu tư, cần có cơ chế xử lý, đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư. Trong Nghị định 153 cần có cơ chế đảm bảo việc đó, khi mà niềm tin nhà đầu tư đi xuống sau những vụ việc vừa qua”, luật sư Nguyễn Thanh Hà đề xuất.