Nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội cho rằng, đa số các chương trình mục tiêu quốc gia về Chương trình xây dựng nông thôn mới đang thực hiện thời gian qua chưa phát huy hiệu quả và gần như sẽ không hoàn thành kế hoạch đề ra. Do vậy, cần phải sắp xếp, rút gọn lại các chương trình trong thời gian tới.
Đại biểu Quốc hội Cao Sỹ Kiêm (Thái Bình) chia sẻ, trong thời gian qua, 16 chương trình mục tiêu quốc gia đã đóng góp tích cực cho vấn đề cần giải quyết ở khu vực nông thôn. Tuy nhiên, các chương trình chưa phát huy hết hiệu quả là vì yêu cầu đặt ra quá lớn, điều kiện để thực hiện lại chưa đáp ứng.
Tập trung nguồn vốn
Trước hết, về vốn, phần lớn các yêu cầu đặt ra và nội dung cần giải quyết là rất rộng. Việc liên kết, phối hợp giữa các bộ, ngành với nhau để thực hiện các chương trình vẫn còn rời rạc, thiếu tính đồng bộ... Do cách làm, cách điều hành chưa được tốt nên nhiều chương trình thực hiện không được như mong muốn.
Đại biểu Cao Sỹ Kiêm đề nghị, trong thời gian tới Chính phủ cần sắp xếp và thu hẹp lại các chương trình mục tiêu quốc gia và các bộ, ngành liên quan phải có sự phối hợp đồng bộ với nhau. Đồng thời, Chính phủ cần tập trung nguồn vốn cho các chương trình cụ thể như chương trình xây dựng nông thôn mới vì toàn bộ những công trình này nằm ở nông thôn, phục vụ cho nông dân, từ đó có những địa chỉ cụ thể và tập trung chỉ đạo, hướng cho các ngành, các lĩnh vực... tạo nên sức mạnh tập thể.
Đại biểu Âu Thị Mai (Tuyên Quang) khẳng định: Các chương trình đã mang lại hiệu quả thiết thực, nhất là đối với đồng bào nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa và đặc biệt là chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, các chương trình này vẫn còn không ít những hạn chế, như: nhiều chỉ tiêu thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia đạt thấp so với mục tiêu được phê duyệt. Chất lượng hiệu quả và tính bền vững của một số chương trình mục tiêu quốc gia chưa cao, đặc biệt là tỷ lệ hộ nghèo tuy giảm mạnh nhưng chưa vững chắc; khoảng cách chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng chưa được thu hẹp. Việc quản lý, sử dụng các công trình sau đầu tư vẫn thiếu tính bền vững do hoạt động khai thác sử dụng và duy tu, bảo dưỡng chưa được thu hẹp. Nhiều chương trình mục tiêu quốc gia, xây dựng các mục tiêu, định hướng quá lớn trong khi nguồn vốn bố trí cho các chương trình còn thấp.
Để thực hiện có hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới, đại biểu Âu Thị Mai đề nghị: Chính phủ cần ban hành đồng bộ cơ chế quản lý và các chính sách có liên quan đến việc giao chỉ tiêu kế hoạch và quản lý vốn chương trình mục tiêu quốc gia; giao kế hoạch vốn chương trình mục tiêu quốc gia cùng với thời điểm giao kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội dự toán ngân sách nhà nước hàng năm để tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương triển khai thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.
Rà soát để điều chỉnh
Đại biểu La Ngọc Thoáng (Cao Bằng) bày tỏ, qua giám sát ở các địa phương cho thấy, càng ở vùng sâu, vùng xa thì các chương trình mục tiêu quốc gia không đem lại nhiều sự thay đổi cuộc sống của người dân. Mặc dù, cán bộ của chương trình rất tích cực, nhưng sự khác biệt về điều kiện tự nhiên ở mỗi vùng, miền đòi hỏi những chương trình cần phải có sự điều chỉnh giữa vùng miền để có cách tiếp cận phù hợp và có hiệu quả nhất. Do vậy, Chính phủ cần rà soát lại tất cả các mục tiêu của mỗi chương trình và điều chỉnh giảm bớt lồng ghép các chương trình cho phù hợp với điều kiện về nguồn lực. Điều chỉnh tỷ trọng vốn, tăng chi cho đầu tư phát triển, đặc biệt hạ tầng cơ sở như giao thông, trường học và trạm y tế giảm chi cho sự nghiệp, phải linh hoạt trong cách tiếp cận với mỗi vùng miền để chương trình đạt hiệu quả cao nhất. Đối với vùng sâu, vùng xa nên chọn cách đào tạo qua thực tế tại thôn bản hơn là tổ chức các lớp học ở trên hội trường tập trung.
Còn theo đại biểu Danh Út (Kiên Giang), một số chương trình hiện nay đang sử dụng chủ yếu là vốn sự nghiệp, Chính phủ nên chuyển sang nhiệm vụ chi thường xuyên của các bộ, ngành và địa phương; ban hành quy chế quản lý, điều hành các chương trình mục tiêu quốc gia với tinh thần thay đổi cơ chế lập và giao kế hoạch hàng năm sang giao trung hạn, quy định rõ quy chế lồng ghép, sử dụng nguồn vốn để địa phương lồng ghép nguồn vốn đầu tư, tập trung dứt điểm theo từng năm.
Thành Trung