Để có một bộ mặt đô thị phát triển văn minh và hiện đại, điều cần thiết hiện nay là phải có sự điều chỉnh, giám sát chặt chẽ từ các cơ quan, đơn vị chuyên trách trong từng lĩnh vực.
Động thái từ chính quyền đô thị
Với vai trò là trung tâm kinh tế lớn nhất đất nước, Hà Nội đã đưa ra nhiều giải pháp “mạnh tay” trong việc xử lý những yếu, kém về kiến thiết xây dựng và quản lý trật tự đô thị. Cụ thể là việc Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội ra Quyết định số 3973/QĐ-UBND ngày 20/7/2016 về việc giao Chủ tịch UBND các quận, huyện, thị xã chỉ đạo, điều hành trực tiếp Đội Thanh tra xây dựng trên địa bàn để kiểm tra, phát hiện, đề xuất xử lý các vi phạm trật tự xây dựng.
Hàng cây xà cừ trên đường Kim Mã bị di dời để phục vụ thi công tuyến đường sắt đô thị Hà Nội Ảnh: Minh Quyết/TTXVN |
Quyết định này sẽ hạn chế được tình trạng các công trình vi phạm được phát hiện, nhưng UBND cấp xã, phường thiếu kiên quyết trong việc đình chỉ, xử lý dẫn đến những tồn tại, bức xúc trong dư luận. Thành phố cũng chỉ đạo kiên quyết xử lý trách nhiệm đối với Chủ tịch UBND các xã, phường, thị trấn, Đội trưởng Đội Thanh tra xây dựng để xảy ra nhiều công trình vi phạm, buông lỏng quản lý hoặc có dấu hiệu bao che, tiếp tay cho chủ đầu tư vi phạm.
Song song, thành phố đã ban hành Kế hoạch số 125/2017/KH - UBND về việc khắc phục các hạn chế, yếu kém; nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch, tăng cường kỷ cương trong quản lý trật tự xây dựng. Theo đó, Sở Quy hoạch - Kiến trúc phải rà soát lại quy chế phối hợp trong phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn và xử lý các vi phạm về quy hoạch, trật tự xây dựng. Đồng thời, các cấp chính quyền cơ sở tổng hợp toàn bộ các trường hợp vi phạm thuộc trách nhiệm của UBND cấp huyện còn tồn đọng, đang tiếp tục xử lý…
Hiện Sở Quy hoạch - Kiến trúc Hà Nội đang tập trung rà soát, đẩy nhanh tiến độ lập các quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết; khẩn trương dự thảo các quy định quản lý quy hoạch kiến trúc đô thị theo Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Phối hợp với các địa phương nghiêm túc thực hiện việc công bố, công khai các Quy chế quản lý kiến trúc đô thị, quy hoạch xây dựng được Thủ tướng Chính phủ hoặc thành phố phê duyệt, quản lý chỉ giới, cao độ quy hoạch…
Chuyên gia hiến kế
Nhận rõ việc quy hoạch thiếu tầm nhìn của Hà Nội, trong phiên thảo luận về Luật Quy hoạch tại Quốc hội, các đại biểu cho rằng, mặc dù đã có nhiều luật, nhiều quy hoạch, tuy nhiên khi thực hiện thì nửa vời. Đây là việc khá phổ biến, do đó để thực hiện nghiêm Luật Quy hoạch thì các cơ quan chức năng phải quy định rõ nếu vi phạm thì phải xử lý như thế nào để tất cả các tổ chức, cá nhân không dám vi phạm, vì đây là điều rất tai hại cho quy hoạch.
Có thể thấy, sự tuỳ tiện điều chỉnh và điều chỉnh nhiều lần trên một bản quy hoạch đang gây những hậu quả nghiêm trọng cho hệ thống đô thị nội đô, song, việc xử lý trách nhiệm lại chưa đủ sức răn đe. PGS.TS Nguyễn Hồng Thục cũng không quá lời nói sự quá tải của Hà Nội đang tiêu diệt chính nó. Thành phố đang sắp đạt đến ngưỡng của một siêu đô thị khi quá trình tăng dân số lại không tỷ lệ thuận với sự cung ứng hạ tầng và quản lý đô thị.
Cấu trúc thành phố mở rộng chỉ bằng quyết định hành chính và bản Quy hoạch chung mà 10 năm sau vẫn chưa làm xong các quy hoạch phân khu, chứ chưa nói đến Quy hoạch chi tiết để thực thi quy hoạch. Do vậy, Hà Nội mới thiếu hụt nghiêm trọng hạ tầng kỹ thuật, công trình công cộng và phúc lợi xã hội, vẫn cố xoay xở để sử dụng hạ tầng cũ của khu vực nội đô lịch sử cho một Thủ đô đã lớn gấp 22 lần quá khứ. Có nghĩa, sau một đến hai thập kỷ nữa, tình trạng bế tắc, quá tải của hệ thống giao thông sẽ ngày càng nan giải.
“Chỉ có một con đường tự đổi mới quy hoạch đô thị đó là phải rời bỏ kiểu quy hoạch chính trị và quy hoạch xin – cho thời bao cấp để chuyển sang quy hoạch chiến lược theo dạng hợp tác quy hoạch giữa: Chính quyền, nhà chuyên môn, nhà đầu tư, với cơ chế chủ động tham gia và giám sát của người dân tại địa điểm quy hoạch. Bởi, quy hoạch không phải việc của riêng chính quyền đô thị mà là công việc của mỗi công dân đô thị” - PGS.TS Nguyễn Hồng Thục nói.
Đồng tình với quan điểm trên, nguyên Cục trưởng Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) Đỗ Viết Chiến cho rằng, nguyên nhân của tình trạng phát triển đô thị kiểu “phong trào” là do khâu thực hiện và quản lý quy hoạch yếu kém. "Một thời gian dài, chúng ta thực hiện quy hoạch theo kiểu đã có quy hoạch chung là coi như xong. Các chủ đầu tư bám vào quy hoạch chung để “chấm” dự án, nhưng điều này là sai lệch cơ bản vì quy hoạch chung chỉ mang tính định hướng, sau nó là các quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, thiết kế đô thị.... Đây mới chính là một bộ công cụ để quản lý đầy đủ về đô thị và cũng là công cụ để thực hiện quy hoạch", ông Chiến chia sẻ.
Theo ông Đỗ Viết Chiến, việc chỉ dựa vào quy hoạch chung để hình thành các dự án đã dẫn đến tình trạng phát triển ồ ạt, không xuất phát từ chính nhu cầu phát triển của chính các đô thị. Điều này cũng chính là nguyên nhân khiến nguồn lực dành cho phát triển đô thị bị phân tán, mất cân đối cung cầu và dẫn đến tình trạng “nhìn mặt nhau để thỏa thuận”. Nhà nước không những mất vai trò định hướng mà còn trở thành người đi sau nhà đầu tư để hợp thức hóa các dự án.
Cũng theo các chuyên gia, để đạt được mục tiêu xây dựng các khu đô thị mới thành khu đô thị du lịch - văn hóa, ngoài việc giải quyết triệt để ùn tắc giao thông còn cần tạo nên sức hút bằng cảnh quan đẹp, hài hòa, cân đối. Bằng mọi giá phải quản lý được không gian chung, đất công thì mới có thể bảo vệ quy hoạch ban đầu. Mà chính yếu tố quản lý đất công cũng đóng một vai trò quan trọng trong phát triển, vận hành mạng lưới giao thông.
“Nếu đường sá còn bị lấn chiếm, thu hẹp, méo mó thì đương nhiên giao thông còn bị ảnh hưởng nặng nề”, một chuyên gia nhấn mạnh. Tại buổi làm việc với lãnh đạo các bộ, ngành và UBND thành phố Hà Nội về quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật của Thủ đô năm 2017, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng, cái “gốc” của vấn đề phát triển hạ tầng của Hà Nội là phải giải quyết đồng bộ từ quy hoạch phát triển đô thị đến tổ chức thực hiện quy hoạch đó.
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng, quy hoạch chung xây dựng đô thị, quy hoạch phân khu đô thị đã có nhưng cần rà soát, điều chỉnh lại cho phù hợp. Điều chỉnh quy hoạch không phải là “xấu”, mà sẽ là tích cực nếu mục tiêu nhằm đáp ứng lợi ích của quốc gia, của người dân. Không ngại điều chỉnh quy hoạch nếu đó là vì lợi ích của người dân.