Khô hạn và xâm nhập mặn đang có nguy cơ ảnh hưởng lớn đến cuộc sống người dân và nhiều diện tích lúa Đông Xuân tại huyện Vị Thủy, tỉnh Hậu Giang. Ảnh: Duy Khương/TTXVN
Nước mặn xâm nhập sớm
Những ngày trung tuần tháng 2/2020, người dân ở các địa phương thuộc huyện Long Mỹ đã hết sức lo lắng bởi mặn xâm nhập với triều cường lớn và độ mặn cao vào hệ thống sông, kênh, rạch trên địa bàn. Có những thời điểm, kết quả quan trắc nồng độ mặn ở mức hết sức cao.
Cụ thể, tại các điểm đo bến phà Ngan Dừa, kênh Đầm, cống Hóc Pó, cống Ba Cô (xã Lương Nghĩa), nồng độ mặn đo được từ 6 phần nghìn đến hơn 18 phần nghìn; kết quả đo tại kênh Mười Thước, kênh Thanh Thủy, kênh Trực Thăng, kênh 13 (xã Vĩnh Viễn A) dao động từ 3,8 phần nghìn đến gần 14 phần nghìn. Tình hình này có khả năng gây thiếu nước, ảnh hưởng lớn đến sản xuất lúa.
Cùng với nồng độ mặn tăng cao thì thủy triều bất thường từ biển Tây đã làm cho huyện Long Mỹ có lúc "trở tay không kịp". Do thủy triều trung tuần tháng 2/2020 lên cao, mức chênh lệch lớn đã dẫn đến sự cố vỡ 4 đập ngăn mặn cải tiến trên địa bàn huyện, một số hộ có ruộng lúa nằm dọc kênh bị nước mặn tràn vào. Bốn đập cải tiến bị sự cố nằm trên địa bàn xã Lương Nghĩa, xã Vĩnh Viễn A và thị trấn Vĩnh Viễn.
Đến nay, huyện đã tập trung các nguồn lực khắc phục xong sự cố, thông báo để người dân không lấy thêm nước từ kênh, mương vào ruộng nhằm hạn chế thiệt hại. Dù đã khắc phục kịp thời nhưng một số diện tích sản xuất bị ảnh hưởng vì ruộng lúa đều nằm sát bờ kênh, một số gia đình làm đập thấp thì nước mặn tràn vào ruộng; một phần lúa bị ảnh hưởng một phần là do người dân gieo sạ trễ hơn so thời gian khuyến cáo của ngành nông nghiệp.
Có 7.000 m2 lúa sắp đến kỳ thu hoạch, nhưng nước trong ruộng sắp cạn và độ mặn ngoài kênh vẫn ở mức cao, không thể lấy nước, ông Danh Lòng, ấp 10, xã Vĩnh Viễn A, huyện Long Mỹ lo lắng tình hình xâm nhập mặn sẽ nghiêm trọng như năm 2016, diện tích lúa của gia đình sẽ không đủ nước tưới, ảnh hưởng năng suất.
Ông Lê Hồng Việt, Trưởng phòng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Long Mỹ, cho biết do đỉnh triều giữa tháng 2 dâng cao đột ngột dẫn đến vỡ đập, nước có nồng độ mặn cao tràn bờ. Ngành nông nghiệp đã phối hợp với hệ thống truyền thanh cơ sở tăng cường khuyến cáo người dân không lấy nước vào đồng; đối với vườn cây ăn trái, tuyệt đối không để nước mặn vào trong mương.
Tuy nhiên, do thủy triều lên cao nên nước mặn đã tràn qua một số tuyến đê và đập ngăn mặn, làm một số kênh nội đồng, ruộng lúa nhiễm mặn, có khả năng ảnh hưởng cây trồng trên địa bàn thị trấn Vĩnh Viễn và các xã Vĩnh Viễn A, Lương Tâm, Lương Nghĩa, Xà Phiên.
Vụ lúa Đông Xuân 2019 - 2020, toàn huyện Long Mỹ xuống giống gần 18.000 ha, cùng với đó là gần 1.300 ha rau màu và diện tích cây ăn trái gần 4.000 ha. Hiện nay, 825 ha lúa trong giai đoạn làm đòng và trổ nằm ngoài đê bao, tiếp giáp với kênh nội đồng bị mặn tràn và xâm nhập, nồng độ mặn từ 0,5 phần nghìn đến 4 phần nghìn có khả năng bị thiệt hại.
Nồng độ mặn tăng bất thường
Năm 2016 được ghi nhận là một năm xâm nhập mặn khốc liệt ở tỉnh Hậu Giang. Thế nhưng, so cùng kỳ 2016, nồng độ mặn hiện nay tại các trạm đo được hầu hết đều đã cao hơn năm 2016.
Cụ thể, trung tuần tháng 2/2020, ngành chức năng tỉnh Hậu Giang ghi nhận độ mặn cao nhất do ảnh hưởng của triều biển Đông, trên sông Cái Côn (huyện Châu Thành) đạt 4,2 phần nghìn; trên kênh Mang Cá (thành phố Ngã Bảy) đạt 2 phần ngàn. Đối với triều biển Tây, độ mặn cao nhất xuất hiện lúc 10 giờ, ngày 11/2 tại cống kênh Lầu (thành phố Vị Thanh) là 7,4 phần nghìn; tại đầu kênh Mười Thước (huyện Long Mỹ) là 14,4 phần nghìn xuất hiện lúc 9 giờ, ngày 11/2; độ mặn cao nhất đo được tại Ủy ban nhân dân xã Lương Nghĩa là 18,6 phần nghìn xuất hiện lúc 10 giờ, ngày 11/2.
Như vậy, so với cùng kỳ năm 2016, độ mặn tại sông Cái Côn, thành phố Ngã Bảy và kênh Hậu Giang 3 (ảnh hưởng từ triều biển Đông) năm 2020 cao hơn từ 1,5 phần nghìn đến 4,1 phần nghìn. Đối với triều biển Tây, so với cùng kỳ năm 2016, độ mặn đo tại Ủy ban nhân dân xã Lương Nghĩa cao hơn 9 phần nghìn; tại kênh Mười Thước cao hơn 4,5 phần nghìn...
Ông Trần Thanh Toàn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Hậu Giang cho biết, dự báo năm 2020, xâm nhập mặn diễn biến rất phức tạp. Đặc biệt, năm nay, mặn xâm nhập sớm ở cả triều biển Đông và biển Tây. Thời gian tới, diễn biến mặn trên cả triều biển Đông và biển Tây sẽ tiếp tục diễn biến rất phức tạp. Nhất là ở đợt triều cuối tháng 2, rằm tháng 3 âm lịch, tình hình xâm nhập mặn sẽ còn gay gắt, xâm nhập sâu, có khả năng sẽ ảnh hưởng lớn đến sản xuất và sinh hoạt của người dân. Dự báo do mặn xâm nhập sớm và bất thường, địa bàn tỉnh Hậu Giang sẽ có hơn 35.000 ha đất nông nghiệp bị ảnh hưởng và hơn 3.000 hộ dân có nguy cơ thiếu nước ngọt sử dụng...
Bài cuối: Chủ động ứng phó