Sáng 4/12, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) đã tổ chức Hội nghị toàn thể các nhà tài trợ quốc tế về nông nghiệp và phát triển nông thôn (ISG) 2012 với chủ đề: “Tái cơ cấu ngành nông nghiệp Việt Nam: Bền vững và gia tăng giá trị”.
|
Một góc vườn thanh long ruột đỏ của gia đình ông Bé được trồng trên vùng đất nhiễm phèn nặng Đồng Tháp Mười thuộc xã Thạnh Tân, huyện Tân Phước (Tiền Giang). |
Theo các chuyên gia quốc tế, để tái cơ cấu ngành hiệu quả, Việt Nam nên tiếp tục đổi mới cơ chế chính sách và phương thức quản lý để phối hợp tốt nhất các nguồn lực: nâng cao hiệu quả đầu tư công và hợp tác công tư, khuyến khích mạnh mẽ đầu tư tư nhân vào nông nghiệp.
Đầu tư vào nông nghiệp còn thấp
Tại Hội nghị, đại diện ngành nông nghiệp cũng như các chuyên gia đã thẳng thắn chỉ ra vướng mắc mà ngành đang gặp phải. Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát cho biết, trong những năm gần đây, Quốc hội và Chính phủ thực hiện nghiêm túc chủ trương cứ 5 năm lại tăng gấp đôi ngân sách đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn.
Tuy nhiên, đầu tư đó vẫn còn hạn hẹp so với yêu cầu phát triển. Đặc biệt là đầu tư của nước ngoài (FDI) vào nông nghiệp Việt Nam đang có xu hướng tăng chậm lại. Tỷ trọng FDI nông nghiệp trong tổng FDI chung của cả nước giảm từ 8% năm 2001 xuống còn 1% năm 2010.“Đây là một vấn đề lớn mà ngành nông nghiệp đang phải đối mặt”, Bộ trưởng Cao Đức Phát cho biết. Mặt khác, theo TS Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn (Bộ NN&PTNT), thu hút đầu tư tư nhân vào nông nghiệp chưa hiệu quả.
Những rủi ro về chính sách, về thị trường, về thời tiết là lý do khiến thu hút đầu tư vào nông nghiệp còn hạn chế. Đơn cử, “chính sách về đất đai cứ thay đổi thường xuyên như hiện nay thì các doanh nghiệp rất ngại đầu tư. Chưa kể đến những rủi ro khác”. TS. Đỗ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp (Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn) nói.
Điều chỉnh cơ cấu nguồn lực đầu tư
Các chuyên gia quốc tế nhận định trong thời điểm khó khăn của kinh tế, tầm quan trọng của nông nghiệp ngày càng lớn, Việt Nam nên tiếp tục nỗ lực duy trì phát triển nông nghiệp nông thôn nhưng phải có sự điều chỉnh toàn diện. Trước hết cần thay đổi cách tiếp cận, thay đổi tư duy: quan tâm nhiều hơn tới lợi ích, hạnh phúc của nông dân.
Nghiên cứu của Tổ chức Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cho thấy, về lâu dài, tiêu thụ lúa gạo bình quân đầu người sẽ giảm xuống khi thu nhập tăng lên. Theo ông Sugatani Susumu, đại diện JICA, chế độ dinh dưỡng và khẩu phần ăn của người dân sẽ thay đổi theo hướng dùng nhiều thịt, cá, trứng, sữa hơn. Nông nghiệp Việt Nam phải dựa vào những nghiên cứu về định hướng an ninh lương thực để có chiến lược phù hợp.
Theo ông Steven Jaffee (Ngân hàng Thế giới), đại diện các nhà tài trợ, thành công của việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp là không chỉ dừng lại ở việc xuất khẩu bao nhiêu tấn gạo mà phải hướng đến lợi ích người tiêu dùng, lợi ích của người nông dân. Tương lai, lợi nhuận từ khai thác lúa sẽ giảm, vì thế Việt Nam phải tính đến đa dạng hóa các loại cây trồng và hợp tác công tư nên chú trọng nhiều hơn tới các lĩnh vực chăn nuôi, tới các sản phẩm rau, cá…
Trước những tham vấn của nhiều nhà tài trợ quốc tế rằng nông nghiệp Việt Nam nên chuyển sang đa dạng hóa các mặt hàng nông sản, ông Cao Đức Phát bày tỏ quan điểm: vấn đề chính là cách tạo điều kiện cho người nông dân có quyền tự chủ để có được lựa chọn tốt nhất. “Chính phủ đã quyết định đến năm 2020 sẽ duy trì 3,8 triệu ha đất lúa. Chúng tôi xác định cây lúa là một trong những cây lợi thế của Việt Nam, là sản phẩm mà Việt Nam có lợi thế cạnh tranh trên thế giới. Phát huy ngành trồng lúa là cách tốt nhất hiện nay để đem lại thu nhập cho nông dân. Nhưng nông dân cũng có thể trồng ngô, rau, đào ao nuôi cá… để có thu nhập cao hơn”.
Theo thống kê của ngành nông nghiệp, hiện giá trị gia tăng của ngành còn thấp, tổn thất sau thu hoạch còn lớn. Tốc độ tăng GDP nông nghiệp giai đoạn 1995 - 2000 đạt 4%/năm, giảm xuống còn 3,3%/năm trong giai đoạn 2006-2010. Công nghiệp chế biến nông sản vẫn còn kém phát triển. Việt Nam chủ yếu xuất khẩu nguyên liệu thô, đồng nghĩa với việc nông dân, doanh nghiệp Việt Nam đang tự làm thất thoát giá trị hàng nông sản của mình.
Vì thế, theo ông Đỗ Anh Tuấn, cơ cấu đầu tư công cho nông nghiệp cần thay đổi theo hướng chú trọng hơn đến công nghệ sau thu hoạch, đầu tư vào công nghiệp chế biến để nâng cao giá trị gia tăng.
Để đảm bảo thực hiện các mục tiêu phát triển nông nghiệp, nông thôn, ông Phát khẳng định: “Ngành đang nghiên cứu, đề xuất một chương trình toàn diện hơn, những giải pháp cụ thể hơn để đưa hợp tác công tư trở thành một kênh quan trọng, thúc đẩy phát triển nông nghiệp, nông thôn”. Đồng thời, kiên trì thực hiện đồng bộ các giải pháp để thu hút nhiều hơn đầu tư của các thành phần kinh tế, kể cả các doanh nghiệp tư nhân trong nước và nước ngoài đầu tư vào khu vực nông nghiệp, nông thôn. Có như vậy, nông nghiệp Việt Nam mới phát triển bền vững, hiệu quả, thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, với biến động của nền kinh tế quốc tế.
Việc nắm bắt, tìm hiểu được xu thế chung của toàn thế giới về định hướng chuyển sang đầu tư vào nông nghiệp cũng là điều cần thiết cho việc thu hút nguồn lực nước ngoài. “Hiện có nhiều nước mang tiền đi thuê đất dài hạn, đầu tư vốn vào các quỹ để mua bán dài hạn vật tư nông sản ở các quốc gia khác. Nếu có cách chuyển tất cả những nguồn đó đầu tư vào nông nghiệp thì chúng ta sẽ thu hút được nguồn vốn rất lớn trên thế giới”, TS Đặng Kim Sơn nói. Tuy nhiên, cũng theo ông Sơn, ở giai đoạn này, muốn tái cơ cấu thành công, nông nghiệp phải dựa vào các ngành xây dựng, dịch vụ và cần gắn chặt với tái cơ cấu của toàn nền kinh tế.
Mạnh Minh