Hồi sinh một xứ chè

Trong những ngày đầu tháng 4, chúng tôi về thăm Hạ Hòa, một huyện miền núi của tỉnh Phú Thọ, vùng quê được mệnh danh là “lãnh địa” của rừng cọ xứ chè. Đã từ lâu, trong đời sống của người dân Hạ Hòa, chè là cây trồng chủ đạo trong đời sống nông nghiệp của cư dân trong vùng, đồng thời, từ bao đời nay, cây chè gắn bó “thủy chung” cùng người dân phát triển kinh tế và xóa đói giảm nghèo.

Sức sống bền lâu

Cùng với ngô, khoai, sắn, cây chè từ lâu đã trở thành cây trồng chủ đạo trong đời sống nông nghiệp của người dân Hạ Hòa. Từ cuối những năm 80, từ sự phát triển của các hợp tác xã nông nghiệp đến cơ chế khoán quản cho nông dân, cây chè đã được các địa phương trong huyện quan tâm, đưa vào gieo trồng trên các triền đồi thấp, lấy chè là cây trồng cho thu nhập chính trong đời sống.

Công nghệ thu hái chè ở Hạ Hòa đã được cải tiến hơn so với trước.


Ông Lê Thiết Hùng, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Hạ Hòa cho biết: “Hạ Hòa là huyện có nhiều đồi núi thấp, đất đai màu mỡ nên rất thuận lợi cho việc trồng cây chè theo hướng thâm canh”.

Chè Hạ Hòa còn được trồng và chăm sóc trong vườn nhà.

Vào đầu những năm 90, cây chè ở Hạ Hòa đã phải đối mặt với vô vàn những khó khăn thử thách dưới tác động của sự biến đổi nền kinh tế và những thay đổi trong đời sống của người dân. Khi ấy, người dân chưa quan tâm và đầu tư cho việc phát triển cây chè. Một giống cây trồng mới được đưa về làm cho người dân do dự có nên để chè lại hay không là cây cà phê. Hầu hết các diện tích chè già đều bị chặt bỏ, thay vào đó là những giống cây cà phê của miền Nam mang ra. Việc đầu tư phân bón cho cây chè còn chưa được quan tâm đúng mức. Người dân mới dừng lại ở phương pháp thủ công như ủ phân ngay ở gốc cây chè hay xới cỏ chứ chưa đầu tư vốn để tăng cường phân bón thường xuyên.

Chè Hạ Hòa được chăm sóc và khoanh vùng thâm canh mang lại sản lượng búp tươi khá cao.

Vì vậy, dẫn đến hậu quả việc cho búp tươi của cây chè thấp, hiện tượng cây chè thoái hóa, già cỗi và sâu bệnh ngày càng nhiều. Cùng với đó là nhận thức của người dân trong hành trình thoát nghèo, chưa coi cây chè là một cây xóa đói trên vùng đất Trung du còn gặp nhiều gian khó nên việc trồng, chăm sóc và thu hái cũng như chế biến chè còn ở dạng thủ công.

Chế biến chè đen tại chỗ hướng đi hiệu quả ở Hạ Hòa.

Việc trồng và chế biến đã khó lại cộng với giá cả thu mua chè lúc đó liên tục biến đổi làm cho cây chè và người nông dân trở nên lao đao. Sự biến động và không ổn định trong giá cả của cây chè đã khiến cho đại đa số người nông dân ở Hạ Hòa lúng túng và phân tán tư tưởng trong trồng và chăm sóc cây chè. Có những thời điểm, hàng trăm ha chè bị bỏ hoang, không có người chăm sóc và thu hái, rồi có những hộ gia đình chặt bỏ cây chè một cách không thương tiếc và thay vào đó là trồng cây lâm nghiệp như bạch đàn, bồ đề và cây ngắn ngày như sắn lấy củ. Cây chè vùng Trung du Hạ Hòa đứng trước bờ vực nguy cơ gần như bị xóa sổ và mất đi vị trí số một trong đời sống kinh tế nông nghiệp của người dân.

Cây chè hồi sinh nhờ thay đổi tư duy

Xác định không thể thay thế các giống cây lạ khác vào vị trí cây chè trong phát triển kinh tế nông nghiệp của người dân Hạ Hòa. Vào đầu năm 2009, Ban Thường vụ Huyện ủy Hạ Hòa đã ra Nghị quyết số 08/NQ-HU về sản xuất nông nghiệp trong đó tập trung chỉ đạo bốn chương trình kinh tế nông nghiệp trọng điểm, có chính sách hỗ trợ phát triển cây chè. Từ đó, huyện tiếp tục chỉ đạo phát triển cây chè, thâm canh, chăm sóc diện tích chè sản xuất, chuyển đổi diện tích chè cằn cỗi, diện tích đất cọ kém hiệu quả sang trồng các giống chè mới cho năng xuất cao.

Khu vực thâm canh chè của công ty chế biến chè tại Hạ Hòa.

Đồng thời, huyện còn dùng ngân sách hỗ trợ vốn vay ngân hàng, với mức lãi suất 8,3% cho các hộ trồng mới, trồng lại, trồng dặm cây chè và hỗ trợ toàn bộ giống chè cho diện tích trồng mới trên đất cọ. Năm 2011, Hạ Hòa đã hỗ trợ 385.221.000 đồng cho các gia đình tham gia chương trình phát triển cây chè. Trong đó, hỗ trợ lãi suất vốn vay cho 321 hộ là 210.423.000 đồng, hỗ trợ trồng chè trên đất chuyển đổi từ cây cọ là 57.530.000 đồng; hỗ trợ đầu tư trồng lại, thay thế diện tích chè cằn xấu 108.600.000 đồng; hỗ trợ công tác khuyến nông 8.668.000 đồng. Vận động để các hộ dân trồng lại diện tích chè cằn xấu, chè già, giống cũ có năng suất thấp bằng các giống chè mới có năng suất cao. Đồng thời tăng cường tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, áp dụng các biện pháp IPM trong sản xuất, chế biến chè. Năm 2011, toàn huyện trồng 30 ha chè và sản lượng chè búp tươi 16.000 tấn trở lên.

Mô hình trồng chè cành đã mang lại thu nhập cao cho người nông dân ở Hạ Hòa.


Cũng vào thời điểm này, giá cả thu mua chè tươi và chè khô tiếp tục tăng và ổn định. Mặc dù có những thời điểm biến động của thị trường trong nước và thế giới, giá chè có hạ song vẫn đảm bảo tính ổn định và phát triển bền vững của cây chè. Hiện nay, giá chè tươi thu mua tại nương đồi là 2.800 - 3.000 đồng/kg chè búp. Sự nỗ lực và những đổi thay trong tư duy phát triển kinh tế của người dân địa phương đã giúp cây chè có chỗ đứng vững chắc trong đời sống kinh tế. Việc đầu tư phân bón và thuốc trừ sâu dưới hình thức hỗ trợ bằng dự án của nhà nước cũng như tự túc đã tạo điều kiện dinh dưỡng trong sự phát triển rộng khắp của cây chè. Khắp nơi trên nương đồi của Hạ Hòa, đâu đâu cũng thấy màu xanh của cây chè. Chị Nguyễn Thị Chung một nông dân trồng chè vui mừng cho biết: “ Hiện nay cây chè là nguồn thu nhập chính của nông dân chúng tôi, mỗi tháng tiền bán chè tươi cũng được 2-3 triệu đồng”.

Một xưởng chế biến chè tại làng chè Chu Hưng Hạ Hòa.


Đồng loạt các địa phương trong huyện cùng chung tay và nỗ lực để phát triển và thâm canh cây chè. Xã Ấm Hạ đã trồng được 202,8 ha chè, và cho sản lượng chè búp tươi 6 tháng cuối năm 2011 đạt 400,9 tấn mang lại thu nhập cao và thường xuyên cho người nông dân. Là một xã nghèo của huyện, trong những năm qua, người dân xã Phương Viên đã không ngừng tìm những hướng đi đúng đắn để thoát nghèo. Trong đó, cây chè luôn được coi là người bạn đồng hành thoát nghèo của người dân nơi đây. Trong năm 2011, nhân dân xã Phương Viên đã trồng chè theo hướng đầu tư cây chè hàng hóa với diện tích trồng mới là 2,1 ha, đưa tổng diện tích chè của xã lên 138,5 ha, cho sản lượng chè búp tươi là 631 tấn, tăng 9,7 % so với cùng kỳ.

Nông dân Hạ Hòa thu hái chè.


Cùng với việc mang lại hiệu quả kinh tế cao trong đời sống của người dân, đến nay, việc thu mua và chế biến chè tương đối thuận lợi đối với người dân. Việc thu mua chè búp tươi được tiến hành ngay tại nương đồi và những điểm thu mua chè ở các xã.

Trồng chè gắn với chế biến tại chỗ

Việc chế biến chè cũng được cải tiến nhiều so với phương thức chế biến thủ công trước đây. Hiện nay, trên địa bàn toàn huyện Hạ Hòa, ở đâu có diện tích chè lớn thì ở đó mọc lên các cơ sở chế biến chè tại chỗ. Sức hút và hiệu quả của các doanh nghiệp chế biến chè ở Hạ Hòa ngày càng được nâng cao. Ông Lê Tiến Hưng, Chủ tịch UBND huyện Hạ Hòa cho biết: “Nằm trong chương trình phát triển tiểu thủ công nghiệp, các mô hình chế biến chè tại chỗ ở Hạ Hòa ra đời nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu của người dân. Đồng thời mang lại hiệu quả kinh tế cao, kích thích người sản xuất”.

Đến nay, toàn huyện có tới gần 20 xưởng chế biến chè lớn nhỏ được dựng lên ở những xã có diện tích chè lớn, đường giao thông thuận lợi và thị trường tiêu thụ dồi dào. Hầu hết các xưởng chế biến chè ở Hạ Hòa đều tiến hành theo hình thức sơ chế chè búp tươi thành sản phẩm chè đen và sau đó bán ra thị trường.

Ngoài các nhà máy chè truyền thống có liên doanh với nước ngoài như Công ty Chè Phú Bền thì đa số là các xưởng chè tư nhân được dựng lên dưới sự quản lý của nhà nước. Hơn nữa, căn cứ vào tình hình sản xuất chè ở các địa phương, huyện còn cho phép các xã thành lập nên làng chè theo hướng quy hoạch. Tại xã Ấm Hạ, từ năm 2008, xã đã thành lập Làng chè Chu Hưng với liên hoàn các khâu như sản xuất, chăm sóc và chế biến tại chỗ. Nguồn thu từ mô hình chế biến chè tại chỗ tăng đáng kể, người dân có thu nhập cao. Ông Nguyễn Thành Vinh Trưởng làng chè Chu Hưng cho biết: “Hiện nay cả làng có 75 ha chè, năng suất bình quân đạt 80 tạ/ha, sản lượng chè búp tươi năm 2011 đạt 600 tấn”. Ông Vinh còn cho biết thêm, hầu hết các xưởng chế biến chè còn tạo việc làm tại chỗ và thu nhập chính đáng cho hàng trăm nông dân. Hiện nay, cây chè ở Hạ Hòa vẫn mong đợi sự đầu tư, quy hoạch và công nghệ chế biến để tạo nên thương hiệu bền vững sản phẩm chè vùng núi xa xôi này.

Nguyễn Thế Lượng

Chia sẻ:

doanh nghiệp - Sản phẩm - Dịch vụ Thông cáo báo chí Rao vặt

Các đơn vị thông tin của TTXVN