Việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan dầu khí Haiyang Shiyou-981 (Hải Dương 981) tại lô 143 ở Biển Đông vi phạm Công ước Liên hợp quốc về luật biển năm 1982 (UNCLOS), vì khu vực trên nằm sâu trong vùng kinh tế đặc quyền của Việt Nam, nơi Việt Nam có quyền chủ quyền.

Đó là khẳng định của ông Ezequiel Ramoneda, Điều phối viên Trung tâm nghiên cứu Đông Nam Á thuộc Đại học quốc gia La Plata (Argentina). Ông Ramoneda cũng là giảng viên một số trường đại học của Argentina và từng có thời gian theo học tại Trung Quốc và Indonesia.

Ông Ezequiel Ramoneda

Trao đổi với phóng viên TTXVN, ông Ramoneda ủng hộ lập trường của Việt Nam trong xử lý tranh chấp với Trung Quốc, đó là thúc đẩy đàm phán trên cơ sở các văn bản pháp lý quốc tế. Ông nhận xét, là một thành viên của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN), Việt Nam nhận được sự ủng hộ của khối này, thể hiện qua tuyên bố của hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 24 mới đây.

Theo chuyên gia này, Trung Quốc cũng có vùng đặc quyền kinh tế, nhưng là tại khu vực khác. Bắc Kinh có ít hoặc không có thông tin về nguồn tài nguyên năng lượng tại một số vùng biển của mình, vì vậy có thể khảo sát dầu khí tại vùng biển này mà không cần phải tạo ra tranh chấp với các nước khác và gây ra nguy cơ một cuộc khủng hoảng ngoại giao.

Theo UNCLOS, là quốc gia ven biển, Việt Nam có chủ quyền đối với mọi loại tài nguyên thiên nhiên, cũng như đối với những hoạt động nhằm thăm dò và khai thác vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của mình vì mục đích kinh tế.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã hạ đặt giàn khoan trên tại lô 143, vi phạm chủ quyền của Việt Nam tại vùng biển trên, đồng thời không chút ngại ngần đếm xỉa tới đòi hỏi chính đáng của Việt Nam đối với chủ quyền quần đảo Hoàng Sa. Theo ông Ramoneda, hành động của Trung Quốc mang động cơ chính trị. Thông qua nó, Bắc Kinh muốn khoa trương sức mạnh, ông nhận xét.

Ông Ramoneda cũng cho rằng việc Trung Quốc ấn định thời điểm đặt giàn khoan vào ngày 2/5 là có chủ ý. Lý do thứ nhất và quan trọng nhất là nó diễn ra trước cuộc họp cấp cao ASEAN lần thứ 24 được tổ chức trong các ngày 10 và 11/5 tại thủ đô Nay Pyi Taw của Myanmar. Trung Quốc đặt giàn khoan đó để phô trương sức mạnh trước 10 thành viên ASEAN, tức là gần hết các nước ở Đông Nam Á, nơi Trung Quốc có tranh chấp chủ quyền biển đảo với cả Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Brunei và Philippines.

Và lý do thứ 2, nhưng không kém phần quan trọng, là việc đặt giàn khoan diễn ra ít ngày sau khi Tổng thống Mỹ công du một số nước châu Á, trong đó có Philippines và Malaysia.

Ông Ramoneda khẳng định hành động của Trung Quốc tạo ra một cách gián tiếp và vô trách nhiệm sự cạnh tranh quyền lực giữa Trung Quốc và Mỹ thông qua việc hai nước này tăng cường hiện diện tại Đông Nam Á.

Theo ông, rõ ràng là Trung Quốc không tìm kiếm một giải pháp ngoại giao và hòa bình cho các tranh chấp đang tồn tại và điều này dẫn tới căng thẳng leo thang và làm tăng nguy cơ bất ổn tại khu vực.

Không chỉ vi phạm UNCLOS, hành động của Bắc Kinh đi ngược lại với Tuyên bố về ứng xử của các bên tại Biển Đông mà Trung Quốc đã ký với ASEAN năm 2002, và đi ngược lại các thỏa thuận của lãnh đạo cấp cao hai nước liên quan đến việc xử lý các vấn đề trên biển, ông nhấn mạnh.

Theo ông Romaneda, Bắc Kinh cần phải rút giàn khoan và tìm kiếm một giải pháp ngoại giao và hòa bình cho cuộc tranh chấp. Ông cho rằng xét về mặt chính trị, cách hành xử hiện nay của Trung Quốc trong tranh chấp biển đảo với các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, và các nước khác, làm gia tăng nguy cơ chạy đua vũ trang và tạo ra khủng hoảng ngoại giao tại khu vực.

Xét về mặt kinh tế, hành động của Trung Quốc có thể gây phương hại tới các hiệp định thương mại tự do và liên kết đã ký giữa ASEAN và Trung Quốc, cũng như có thể ảnh hưởng tới việc đàm phán về Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đang được Trung Quốc thúc đẩy, nhưng có lợi cho đàm phán Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) được Mỹ quan tâm.

Ông Romaneda cho rằng những thiệt hại về kinh tế cho Trung Quốc trong trường hợp khủng hoảng chính trị và xung đột quân sự nổ ra do Bắc Kinh đơn phương sử dụng vũ lực để kiểm soát nguồn tài nguyên năng lượng có thể có tại vùng biển trên sẽ lớn hơn những gì Trung Quốc thu được.