Có lẽ khoảng vài chục năm trước, khi nhớ về Hà Nội người ta không nhớ nhiều đến mùi hoa sữa, bởi vì Hà Nội có rất nhiều thứ đáng nhớ hơn. Ấy là màu hoa đào Nhật Tân làm thắm đỏ cả mùa xuân, màu bằng lăng tím bầu trời mùa hạ, tiếng sấu chín rơi rất nhẹ như một sự tinh tế của thiên nhiên trên mái ngói hay một mái nhà lợp giấy dầu, báo hiệu những ngày hè nắng gắt sắp qua. Rồi hương cốm làng Vòng, những “miếng ngon Hà Nội” qua ngòi bút của Vũ Bằng làm người Hà Nội đi xa mà lòng se sắt nhớ. Mùi hoa sữa cũng đáng nhớ, nhớ vì nó chỉ là mùi mà không thể là hương; không là hương mà vẫn nhớ. Có lẽ tính chất “nồng nàn”, đậm đặc, chan chát, se se ấy của hoa sữa làm cho người xa Hà Nội không thể quên; còn người mới đến thì dễ nhận ra cái mùi hoa riêng biệt đó.

Rồi mùi hoa sữa “nồng nàn” trong thơ ca, trong lời hát khiến cho nó bay xa hơn; khiến cho cái sự “không quên” và “dễ nhận ra” kia trở thành một đặc trưng; thậm chí có người còn xem như một biểu tượng của mùa thu Hà Nội!

Thế là mùi hoa sữa tự nhiên trút bỏ được sự “nồng nàn” đến nghẹt thở để trở thành một loài hoa thanh tao của Hà Nội ngàn năm văn vật.

Vậy là nhiều đô thị ở các tỉnh bèn trồng hoa sữa; có nơi còn có cả một con đường hoa sữa. Thật là “nồng nàn” và đơn điệu đến ngạt thở!

Ở một thành phố nọ đang mùa hoa sữa “nồng nàn”, tôi gặp các cụ già đi tập thể dục buổi sáng đã phàn nàn rằng, mùi hoa sữa đậm đặc quá, chịu không nổi, nhất là khi qua một cơn mưa thì mùi hoa sữa thành nghẹt thở, khiến nhiều người đã bị dị ứng đường hô hấp. Vả chăng, trồng cây để tỏa bóng mát, mà cây sữa thì không có nhiều tán, lá thưa nên không đáp ứng được yêu cầu đó. Có chăng, nếu trồng cây sữa, thì nên trồng ở một góc phố để mùi hương đậm đặc có không gian pha loãng cho dịu nhẹ hơn một chút; để cho thành phố cũng có mùi hoa sữa chứ không phải thành phố của mùi hoa sữa.

Rõ ràng là cây sữa đang được trồng quá nhiều tại các đô thị mới, ngay cả các đô thị cũ được chỉnh trang người ta cũng thay thế nhiều loại cây đặc trưng của địa phương bằng cây sữa. Vốn dễ trồng, dễ phát triển nên cây sữa ở các đô thị đã làm cho thảm xanh của thành phố bớt đa dạng; diện mạo đường phố, thành phố trở nên đơn điệu. Một đô thị nếu không có cây sữa chắc chắn sẽ không có ảnh hưởng gì đến đời sống người dân; nhưng một khi thành phố có nhiều cây sữa và hoa sữa thì sẽ có vấn đề về môi trường không khí và ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe người dân.

Do vậy, việc trồng loại cây nào trên đường phố nào cũng cần phải có qui hoạch hợp lý mới tạo nên vẻ mỹ quan và môi trường xanh, sạch, đẹp cho đô thị. Cây xanh trồng trên đường phố cần có tầm nhìn qui hoạch tính bằng thế kỷ để góp phần vào sự phát triển bền vững của đô thị. Mỗi đô thị có các loại cây trồng đặc trưng phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu của vùng cũng như tập quán, lối sống của cư dân; không nên lấy cây đặc trưng của thành phố này làm cây đặc trưng cho thành phố khác. Cũng vì thế, ngày nay đất nước mới có “Hải Phòng, thành phố hoa phượng đỏ”, Hà Nội có mùa sấu và Sài Gòn với “con đường có lá me bay”…

Nguyễn Quang Vinh