Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn:

PV: Xin cảm ơn ông đã dành cho TTXVN cuộc phỏng vấn này. Như ông đã biết, cuối tuần qua, Trung Quốc đã hạ đặt giàn khoan HD-981 trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam ở Biển Đông. Vậy trước hết, xin ông cho biết ý đồ và mục đích thực sự của Trung Quốc là gì? Tại sao Trung Quốc lại hành động như vậy vào thời điểm hiện nay?

Ông Edward Schwarck: Tôi cho rằng thời điểm mà Trung Quốc quyết định hạ đặt giàn khoan này rất đáng chú ý. Nó xảy ra sau khi Tổng thống Mỹ Barack Obama có chuyến công du đến Đông Á. Trong chuyến thăm này, ông Obama đã đưa ra hàng loạt các cam kết mạnh mẽ về an ninh, ví dụ như những đảm bảo về an ninh cho Nhật Bản, hay một thỏa thuận hẹp hơn với Philippines.

Như vậy, quyết định của Trung Quốc bắt đầu hoạt động khoan thăm dò dầu khí ở Biển Đông xét ở khía cạnh nào đó có thể là một phản ứng theo kiểu "vỗ mặt" đối với Chính quyền Mỹ nhằm chứng minh rằng Trung Quốc không bị ngăn cản bởi những cam kết an ninh của Mỹ. Và Trung Quốc cũng muốn khẳng định họ vẫn duy trì khả năng đẩy căng thẳng ở Biển Đông leo thang tùy theo ý định của mình.

Ông Edward Schwarck - Giám đốc Chương trình châu Á thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI). Ảnh: Huy Hiệp/TTXVN

PV: 40 năm trước, Trung Quốc đã sử dụng lực lượng quân sự để xâm lược và chiếm đóng trái phép quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Giờ đây họ đang theo đuổi cái gọi là "tuyên bố chủ quyền đường 9 đoạn" ở Biển Đông, và có nhiều hành động đe dọa đến an ninh hàng hải của khu vực. Vậy vụ việc giàn khoan HD-981 có phải là một bước đi trong chiến lược lâu dài của Trung Quốc nhằm độc chiếm toàn bộ Biển Đông trong tương lại không thưa ông?

Ông Edward Schwarck: Theo tôi, có lẽ còn tương đối sớm khi đề cập đến những ý đồ lâu dài của Trung Quốc ở Biển Đông nếu xem xét bối cảnh họ hạ đặt giàn khoan dầu mới này. Tuy nhiên, đây có thể là một phần của chiến lược mà Trung Quốc đang triển khai nhằm thực hiện những bước đi có lợi, từ đó thúc đẩy việc thay đổi hiện trạng ở Biển Đông.

Hành động kiểu này của Trung Quốc tạo ra thách thức nghiêm trọng đối với Việt Nam và các bên có tuyên bố chủ quyền trong khu vực. Bởi lẽ, không một nước nào đủ mạnh, đủ tiềm lực quân sự để đáp trả bằng hành động quân sự. Vì vậy, vấn đề đặt ra hiện nay với các nước khu vực là phải tìm ra biện pháp thích hợp để thể hiện phản ứng của mình. Đây chính là thông điệp mạnh mẽ gửi tới Trung Quốc nhằm cảnh báo về nguy cơ xảy ra xung đột vũ trang mà có thể là thảm họa đối với tất cả các bên liên quan.

PV: Ông đánh giá như thế nào về những tác động đối với môi trường an ninh khu vực mà vụ việc HD-981 gây ra? Các nước khu vực và cả các cường quốc trên thế giới nên có phản ứng và biện pháp gì, phù hợp với Công ước về Luật Biển của LHQ, để ngăn chặn những hành động gây căng thẳng của Trung Quốc ở Biển Đông?

Ông Edward Schwarck: Xét dưới nhiều góc độ khác nhau thì những tuyên bố hoặc quyết định triển khai hoạt động thăm dò dầu khí ở Biển Đông đều đi ngược lại với chính sách cho đến thời điểm này của Chính phủ Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình. Chính phủ Trung Quốc đề ra chính sách thiết lập mối quan hệ tốt đẹp và tin cậy với các nước láng giềng ở Biển Đông.

Và cũng xét dưới nhiều khía cạnh khác, thì vụ việc mới nhất này phản ánh những mâu thuẫn trái ngược nhau trong sâu thẳm chính sách của Trung Quốc đối với Đông Nam Á. Một mặt họ muốn xây dựng mối quan hệ gần gũi với các nước khu vực, có mối quan hệ thương mại hữu ích hơn, quan hệ chính trị tốt đẹp hơn. Mặt khác, Trung Quốc vẫn kiên quyết theo đuổi mục tiêu bảo vệ những lợi ích cốt lõi. Đó là một mâu thuẫn. Điều không may là cách tiếp cận này trong chính sách của Trung Quốc đối với khu vực sẽ còn gây ra cho họ nhiều vấn đề trong những năm tới.

PV: Trỗi dậy nhanh chóng như một cường quốc khu vực, nhưng Trung Quốc vẫn có những hành động đe dọa đến các nước láng giềng. Vậy theo ông, Trung Quốc cần phải làm gì để thực sự trở thành một cường quốc, đóng góp tích cực và hòa bình cho môi trường an ninh khu vực?

Ông Edward Schwarck: Sự trỗi dậy của Trung Quốc vừa mang lại cơ hội, vừa tạo ra nguy cơ thách thức đối với các nước phương Tây và các nước trong khu vực. Xét ở khía cạnh nguy cơ, là một cường quốc đang nổi, Trung Quốc đôi khi tìm cách kiểm nghiệm sức mạnh của mình. Thế nhưng ở khía cạnh cơ hội thì cho đến thời điểm này, Trung Quốc cũng chưa đề ra được một chiến lược dài hạn đối với khu vực. Tôi cho rằng Trung Quốc thậm chí còn chưa nghĩ đến việc họ sẽ trở thành một cường quốc như thế nào trên phạm vi thế giới, một cường quốc như hiện nay hay lớn mạnh hơn. Đây cũng chính là thời cơ dành cho các nước phương Tây và khu vực can dự tích cực với Trung Quốc trên tinh thần xây dựng nhằm định hướng quá trình phát triển của nước này. Chúng ta sẽ phải khuyến khích Trung Quốc trở thành một cường quốc thế giới công bằng và trách nhiệm hơn.

Xin cảm ơn ông!

Lê Phương - Huy Hiệp