Mái ấm gia đình trong tiểu thuyết của Hector Malot

Hơn một trăm năm

Hector Malot sinh ngày 20/3/1830, tại La Bouile, miền Bắc nước Pháp.

Trước khi đến với nghề văn, Malot đã tốt nghiệp đại học luật và làm việc cho một văn phòng luật sư. 25 tuổi, Hector Malot quyết định lên Paris, làm biên tập cho một tờ nhật báo, sau đó viết tiểu thuyết.

Năm 1859, tác phẩm đầu tay “Những người tình” (Les Amants) của Hector Malot được xuất bản đã gây được tiếng vang lớn trên văn đàn Pháp. Trong sự nghiệp của mình, Hector Malot đã viết trên 70 tác phẩm, đặc biệt là “Không gia đình” (Sans Famille, 1878) và “Trong gia đình” (En Famille, 1893) là hai tác phẩm để lại ấn tuợng nhiều nhất cho các bạn thiếu nhi; được dịch và xuất bản ở nhiều nước trên thế giới.

Hai tác phẩm có tựa đề ngược nhau, nhưng cùng hướng về một mục đích. Hai số phận của hai đứa trẻ bất hạnh lênh đênh trong dòng đời phiêu bạt. Khó khăn, vất vả và nhiều khi tuyệt vọng nhưng với niềm tin, ý chí, nghị lực  và cả sức lao động của mình, bọn trẻ cuối cùng đã tìm được hạnh phúc trong vòng tay những người yêu thương. Cuộc hành trình đi tìm hạnh phúc đã được Hector Malot khắc họa sinh động với ngòi bút vui tươi, hóm hỉnh. Ông đã thành công khi nắm bắt được tâm lý và ngôn ngữ trẻ thơ.

“Không gia đình” (còn được dịch là Vô gia đình), có thể được xem là tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Hector Malot. Ở nước ta, nhà văn Hồ Biểu Chánh đã phỏng theo “Không gia đình” để viết cuốn tiểu thuyết nhỏ “Cay đắng mùi đời”, được độc giảViệt Nam vô cùng yêu thích.

Cuốn truyện "Không gia đình" nổi tiếng.

“Không gia đình” là hành trình gian khó của cậu bé mồ côi Rémi, kể từ ngày bị ông bố nuôi bán cho cụ già Vitalis, một nghệ sĩ xiếc lang thang. Chính ông cụ tốt bụng ấy đã dạy dỗ cậu bé nên người, cụ dạy cậu đọc chữ, diễn xiếc, chơi nhạc, và trên hết, đã hình thành nên nhân cách cao đẹp nơi Rémi. Trải qua nhiều gian khổ, đối mặt với nhiều loại người, từng suýt chết trong bão tuyết, hầm mỏ, chịu đói khát, vào tù… nhưng Remi vẫn giữ cho mình lòng tốt và sự hy sinh. Để rồi một ngày hạnh phúc đã mỉm cười với Rémi. Em đã gặp lại người mẹ của mình, được đoàn tụ được với gia đình. Với đức tính nhân hậu, ơn nghĩa trước sau Rémi đã đền đáp lại công ơn của những người đã giúp đỡ mình trong những ngày khổ cực.

Rất nhiều câu chuyện nhỏ, nhiều tình tiết, nhiều tuyến nhân vật đan xen, thắt nút rồi lại mở nút, “Không gia đình”  đã đưa người đọc vào chuyến phiêu lưu hấp dẫn của chú bé Rémi với đủ mọi tâm trạng: Thích thú, bất ngờ, hồi hộp, đau lòng, thậm chí có những lúc trở nên tuyệt vọng… để đi đến những bất ngờ, những thăng hoa của hạnh phúc trong tình yêu bạn bè, tình yêu gia đình.

Tựa đề “Không gia đình” mang sắc buồn và cô đơn. Nhưng trong suốt hành trình của Rémi, ít thấy những giây phút cậu đau khổ vì không có bạn. Ngược lại, trong mọi hoàn cảnh, bên cạnh Rémi luôn là những người tốt, giúp đỡ, yêu thương cậu. “Không gia đình” như một phép đảo, nói lên hoàn cảnh mồ côi của Rémi, nhưng cũng hàm ý nghĩa không phải một gia đình, mà Rémi có rất nhiều gia đình, rất nhiều những người thân không huyết thống trên đường đời.

Truyện không chỉ dành cho các em thiếu nhi mà người lớn khi “soi” mình vào đấy cũng cảm nhận được niềm tin, tình yêu mãnh liệt ở cuộc sống và ý chí để vượt lên những khó khăn, gian khó. Tác phẩm đã ca ngợi giá trị lao động bền bỉ chân chính, tinh thần tự lập, chịu đựng gian khó, khích lệ tình bạn chân chính… “Không gia đình” vì thế đã vượt qua biên giới nước Pháp và tồn tại mãi mãi với thời gian.

Bia mộ của Hector Malot tại Fontenay-sous-Bois, Pháp.

Còn tác phẩm “Trong gia đình” kể về cuộc đời của cô bé Perin, mồ côi cha mẹ lúc 12 tuổi. Trơ trọi một mình giữa những người xa lạ, với bao khó khăn, nguy hiểm phía trước, nhưng là một cô gái can đảm có ý thức tự lập, lòng tự trọng và niềm say mê sáng tạo, Perin không chịu đầu hàng số phận và cố gắng vươn lên bằng mọi cách. Dẫu cực nhọc, đói khổ em vẫn luôn vui vẻ lạc quan với suy nghĩ: người ta sẽ thành công khi có nghị lực, lòng quyết tâm và sự sáng tạo. Nhờ trí thông minh và lòng dũng cảm, vượt qua bao gian nan thử thách, cuối cùng Perin đã tìm được ông nội của mình. Một cuộc sống mới hạnh phúc đón chào em, một cô bé thông minh và bản lĩnh.

Bằng lối hành văn trong sáng, óc quan sát tinh thế, sự hiểu biết tâm lý tuổi nhỏ tường tận, “Trong gia đình” đã cuốn hút và làm say lòng các bạn nhỏ.Tác phẩmđã bồi dưỡng các bậc cha mẹ, các em những tình cảm tốt đẹp của con người. Đó là ý chí, nghị lực để vượt mọi khó khăn. Đó là ý thức tự lập, tự tin không ỷ lại bất cứ điều gì. Đó là niềm say mê sáng tạo… Và hơn tất cả đó là sự quan tâm sâu sắc và tình thương yêu con người.

Mái ấm gia đình với người thân, trở thành hình ảnh đáng mơ ước không chỉ cho tất cả các nhân vật trong hai cuốn tiểu thuyết, mà thành một giá trị hấp dẫn mọi người.

Hai tác phẩm “Trong gia đình” và “Không gia đình” của Hector Malot mặc dù vẫn còn đôi chút âm hưởng của không khí tiểu tư sản lúc bấy giờ nhưng thực sự đó là những món quà tri thức ý nghĩa và mang tính giáo dục sâu sắc.

Trung tâm Thông tin Tư liệu/TTXVN