Một gia đình hạnh phúc được dựa trên các mối quan hệ bền chặt và có chất lượng giữa các thành viên, mối quan hệ đó sẽ giúp bảo vệ gia đình vượt qua khó khăn, thách thức trong cuộc sống hiện đại nhiều sức ép như hiện nay. Song, dưới tác động của quá trình CNH-HĐH và hội nhập quốc tế, cùng những ảnh hưởng tiêu cực của cơ chế thị trường, mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình ngày càng lỏng lẻo, lối sống đề cao cá nhân; một số giá trị đạo đức như hiếu nghĩa, thủy chung... xuống cấp. Tình trạng này đã làm cho nhiều gia đình Việt Nam đứng trước nguy cơ bất ổn, tan vỡ. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng các mối quan hệ trong gia đình Việt Nam và hỗ trợ xây dựng gia đình Việt Nam hạnh phúc và bền vững là hết sức cần thiết.

Trong các mối quan hệ gia đình, thì ba mối quan hệ chủ yếu tạo sự phát triển bền vững là quan hệ vợ chồng, quan hệ cha mẹ và con cái, quan hệ người cao tuổi và con cháu. Trong đó, quan hệ giữa cha mẹ và con cái là đặc biệt quan trọng, vì nó liên quan mật thiết đến sự phát triển về tâm thần, thể chất và xã hội của trẻ em - những chủ nhân tương lai của đất nước.

Gia đình thiếu quan tâm, con cái dễ hư hỏng

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sự phát triển về tâm thần, thể chất và xã hội của trẻ em có liên hệ chặt chẽ với thời gian mà cha mẹ và những người chăm sóc trực tiếp khác dành cho chúng. Một trong những nguyên nhân dẫn đến các thành viên trong gia đình mắc phải các tệ nạn xã hội là sự thiếu kiểm tra, giám sát, thiếu quan tâm chăm sóc lẫn nhau.

Chiều 27/6, tại Hà Nội, Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan tiếp Đoàn đại biểu các cặp vợ chồng khuyết tật tiêu biểu nhân ngày Gia đình Việt Nam (28/6). Ảnh: An Đăng - TTXVN

Trên thực tế, nhiều ông bố, bà mẹ, vì không có thời gian cho con mình nên khiến trẻ bị tổn thương, nhiều em trở nên lầm lì, ít nói, rồi vùi đầu vào game, đua đòi theo bạn bè chat sex, rồi nghiện hút, trộm cắp, cướp giật... Như trường hợp của gia đình chị Nguyễn Thanh Loan (trú tại quận Hoàng Mai, Hà Nội) là một ví dụ. Chị Loan cho biết, do hoàn cảnh gia đình khó khăn, 2 vợ chồng chị cố gắng làm lụng kiếm tiền lo cho cuộc sống nên không có thời gian dành cho con. Thấy con thường xuyên xin tiền đi học thêm, rồi cứ đi sớm về muộn, vợ chồng chị cũng thấy yên tâm và cố gắng xoay xở để con được học hành. Cho đến một ngày cô giáo gọi điện về thông báo, con chị đã bỏ học mấy ngày không đến lớp, gia đình tá hỏa đi tìm và thấy cháu đang chơi game trong quán internet. Đến lúc đó anh chị mới biết con mình nghiện game từ lâu.

Cũng vì không dành thời gian cho con, mà vợ chồng chị Nguyễn Thị Xuân ở Long Biên (Hà Nội) phải ân hận. Gia đình chị khá giả, có của ăn, của để, nhưng anh chị vẫn mải mê kiếm tiền, nên không có thời gian chăm sóc và quan tâm đến cậu con trai đang học cấp 3. Để bù đắp lại, anh chị mua sắm cho con không thiếu thứ gì, từ điện thoại đắt tiền đến máy tính để con có điều kiện học tập tốt hơn. Hàng ngày lại cho con một số tiền khá lớn để cháu chi tiêu... Thế rồi chị không tin vào tai mình khi nhận được điện thoại từ công an, thông báo con chị đã bị bắt vì tội cướp của, giết người và nghiện ma túy. Khi bố mẹ hỏi tại sao làm thế, cháu trả lời gọn lỏn: “Ở nhà không biết chơi với ai, nên theo đám bạn bè rủ rê đi hút chích và cướp của”.

Đó chỉ là một vài điển hình trong việc cha mẹ không dành thời gian cho con, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. Nhưng cũng có rất nhiều gia đình, dù rất khó khăn nhưng vẫn dành thời gian cho con cái, thì con cái rất ngoan ngoãn, hiếu thuận. Gia đình anh Long - chị Hiền ở Hà Đông (Hà Nội) là một ví dụ. Nhà tuy nghèo, cả anh chị đều rất vất vả mưu sinh, nhưng mỗi ngày anh hoặc chị vẫn cố gắng dành thời gian sau bữa cơm tối để hỏi han việc học tập ở trường, rồi động viên các con học, nhờ vậy mà cả hai đứa con của anh chị rất ngoan ngoãn, tự phân công nhau giúp bố mẹ nấu cơm, quét nhà, rửa bát và cả 2 đều học rất giỏi, được đi thi học sinh giỏi của quận... Hay như gia đình ông X. cũng vậy, ông tuy là lãnh đạo cấp cao ở một cơ quan nhà nước, công việc thường xuyên bận rộn, nhưng hễ có thời gian rảnh là ông lại quan tâm, hỏi thăm đến công việc và học tập của các con. Mỗi khi đi công tác, ông đều điện thoại về nói chuyện với các con. Sự quan tâm của ông được đền đáp xứng đáng, các con của ông đều rất ngoan ngoãn và học rất giỏi.

Nên dành thời gian cho trẻ

Các gia đình cần dành thời gian nhiều hơn cho việc giáo dục, chăm sóc con cái.

Mới đây, trong một cuộc hội thảo về giáo dục cho trẻ em, một clip ngắn chừng 3 phút đã khiến hàng trăm phụ huynh phải chú ý và suy ngẫm. Câu chuyện trong clip kể về cậu bé có người cha luôn bận rộn. Cậu bé tiết kiệm được một ít tiền. Một hôm, cậu rón rén đến bên người cha đang chăm chú vào máy vi tính và hỏi: “Con có thể mua ít thời gian của cha hay không?”. Lúc đầu, ông bố lắc đầu và vẫn miệt mài với bàn phím vì không để ý đến lời đề nghị của con. Nhưng rồi ông dừng lại trong giây lát, ôm con vào lòng và bế ra sân. Hai cha con vui vẻ chơi bóng rổ, cùng nhau vui cười... Khi trở vào nhà, cậu bé lấy chút tiền dành dụm ít ỏi đưa cho cha trong sự ngỡ ngàng của người cha. Có lẽ rất nhiều phụ huynh sau khi xem hoặc nghe kể về câu chuyện trong clip này đã không khỏi giật mình, vì quỹ thời gian dành cho con của các bậc cha mẹ quá ít ỏi.

Theo kết quả điều tra về gia đình Việt Nam được công bố năm 2008, có tới 20% các ông bố và 7% các bà mẹ hoàn toàn không dành một chút thời gian nào cho việc chăm sóc, dạy dỗ con cái do phải lo kiếm sống. Theo đánh giá của các chuyên gia, việc bố, mẹ không quan tâm chăm sóc, dạy dỗ và bảo vệ con cái đến nơi đến chốn đã gây ảnh hưởng xấu tới sự phát triển về thể chất (nhất là đối với các bé thơ), trí tuệ và tình cảm của con trẻ.

Một chuyên gia tâm lý trẻ em cho biết, trong quá trình nghiên cứu, ông gặp rất nhiều trẻ do không được cha mẹ quan tâm, giáo dục nên đành làm bạn với game. Bên cạnh đó, nhiều trẻ không được cha mẹ gần gũi, quan tâm có biểu hiện nhút nhát, khó hòa nhập... Nguy hiểm hơn, khi các thành viên trong gia đình không hiểu biết và chia sẻ với nhau, những mặt trái của xã hội rất dễ thâm nhập vào gia đình, trẻ em dễ bị sa vào những tệ nạn như đánh bạc, hút sách, nhiều em sa vào trộm cắp, cướp giật khi thiếu tiền... Cũng theo vị chuyên gia này, nếu như mỗi ngày cha mẹ chỉ cần dành 1 giờ để chơi đùa và dạy cho trẻ thì trẻ có thể đọc, hiểu từ rất sớm; mỗi ngày dành 5 phút để dạy cho trẻ học ngoại ngữ thì trẻ sẽ nói được nhiều ngoại ngữ khác nhau; nếu khuyến khích trẻ tự thăm dò thế giới xung quanh, qua đó có sự thể nghiệm của chính bản thân, khai mở hàng loạt hoạt động tư duy... thì trí não của trẻ sẽ phát triển hoàn thiện đến 90% - 95% trước 6 tuổi.

Nói về vấn đề này, bà Trần Tuyết Ánh, Vụ trưởng Vụ Gia đình (Bộ VHTTDL) thừa nhận, việc nâng cao mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình đang là vấn đề rất lớn trong công tác phát triển gia đình ở Việt Nam hiện nay, bởi trên thực tế, tỷ lệ gia đình dành thời gian cho con cái ngày càng ít đi, trẻ em dành thời gian để chơi game ngày càng nhiều lên, tình trạng bạo lực học đường, bạo lực gia đình đang xuất hiện ngày càng nhiều và trở thành mối lo ngại lớn của xã hội. Bà Ánh cũng cho rằng, khi các thành viên trong gia đình dành thời gian nhiều hơn cho việc giáo dục chăm sóc con cái, và khi mối quan hệ ứng xử các thành viên trong gia đình chặt chẽ, tốt đẹp thì mới giảm thiểu bạo lực, giảm thiểu ly hôn và mất cân bằng giới tính trong tỷ lệ sinh như hiện nay.

Phương Lan