11:22 09/11/2011

Dòng chảy phương Bắc - Con dao hai lưỡi trong quan hệ Nga-EU

Dòng chảy phương Bắc, được các lãnh đạo Nga, Đức và nhiều nước châu Âu long trọng khánh thành ngày 8/11/2011, sẽ cho phép Liên minh châu Âu (EU) không bị ảnh hưởng về nguồn cung khí đốt mỗi khi quan hệ giữa Nga và Ucraina căng thẳng.

Dòng chảy phương Bắc, được các lãnh đạo Nga, Đức và nhiều nước châu Âu long trọng khánh thành ngày 8/11/2011, sẽ cho phép Liên minh châu Âu (EU) không bị ảnh hưởng về nguồn cung khí đốt mỗi khi quan hệ giữa Nga và Ucraina căng thẳng. Bằng lễ khai thông đường ống có Thủ tướng Đức và Tổng thống Nga tham dự, tập đoàn dầu khí Gazprom của Nga được ghi nhận đã thành công trong kế hoạch xây dựng Dòng chảy phương Bắc.

(Từ trái, hàng trước) Cựu Thủ tướng Đức Gerhard Schroeder, Thủ tướng Pháp François Fillon, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và các quan chức khác mở van tượng trưng tại lễ khánh thành. Ảnh: AFP/TTXVN


Đường ống dài 1.200 km và trị giá 7,4 tỷ euro chạy xuyên biển Baltic, không qua Ucraina và Ba Lan, sẽ đưa khí đốt từ Nga sang thẳng Đức và thị trường Tây Âu. Trong năm tới, Nga sẽ còn cho xây Dòng chảy phương Nam để bán thẳng khí đốt cho các nước Đông và Nam Âu, bỏ qua các nước trung gian, trừ phi những nước này chấp nhận các điều kiện mua bán với Gazprom.

Tuy nhiên trước mắt, sự lệ thuộc của Tây Âu vào Mátxcơva, nhất là vào tập đoàn năng lượng Nga Gazprom sẽ gia tăng, điều này khiến cho nhiều nhà quan sát lo ngại. Đường ống dẫn khí mới từ Nga vòng qua biển Baltic vào thẳng đông bắc nước Đức cho phép các khách hàng Tây Âu của Nga tránh được tình trạng nguồn năng lượng này bị tắc nghẽn do những tranh chấp lặp đi lặp lại trong những năm gần đây giữa Nga và Ucraina.

Cho đến nay, phần lớn lượng khí đốt từ Nga xuất sang các nước EU phải trung chuyển qua Ucraina và chính quyền Kiép nhiều khi không ngần ngại khóa đường ống này để gây sức ép, mỗi khi tranh chấp bùng lên với nước Nga láng giềng. Năm 2009, để trả đũa Gazprom đã nâng giá khí đốt bán cho mình, Ucraina đã chặn đường trung chuyển khí đốt Nga bán sang EU, làm cho 18 nước khách hàng Tây Âu bị khó khăn đúng vào lúc cần khí để sưởi vào mùa đông. Tóm lại, Dòng chảy phương Bắc có lợi cho cả Nga lẫn EU vì giúp cho giao dịch mua bán khí đốt giữa hai bên được ổn định nhiều hơn.

Tuy nhiên, một số người đã bày tỏ nỗi quan ngại trước khả năng châu Âu bị lệ thuộc quá nhiều vào nguồn cung cấp năng lượng từ Nga. Chính tập đoàn quản lý Dòng chảy phương Bắc đã nêu lên vấn đề này. Trả lời hãng AFP, ông Jens D. Muller, Phó Giám đốc truyền thông của dự án Dòng chảy phương Bắc, nói: “Nga hiện cung cấp 25% khí đốt của châu Âu. Tỷ lệ này sẽ không thay đổi đáng kể sau khi dự án đi vào hoạt động. Nhưng mức tiêu thụ của châu Âu có thể tăng tới 30%”. Tuy nhiên, ông Muller cũng đã trấn an ngay và nói nếu có lệ thuộc thì đó sẽ là “sự phụ thuộc lẫn nhau, bởi nền tài chính công của Nga cũng sẽ phải chịu ảnh hưởng từ doanh số đáng kể của lượng khí đốt bán sang châu Âu”.

Bà Claudia Kemfert, chuyên gia về các vấn đề năng lượng của Viện nghiên cứu Đức DIW, có quan điểm dứt khoát hơn. Theo bà, thay vì đầu tư vào một đường ống thứ ba - Dòng chảy phương Bắc mới có một đường ống, đến năm 2012 sẽ có đường ống thứ hai và dự tính lắp đặt thêm đường ống thứ ba trong trung hạn - tốt hơn châu Âu nên nghĩ tới phương án đa dạng hóa nguồn cung cấp. Bà đặt ra câu hỏi: “Thế giới hiện dư thừa khí đốt, tại sao lại chỉ tập trung vào Nga?”. Theo chuyên gia này, EU hoàn toàn có thể nhập khí đốt hóa lỏng từ các nguồn cung cấp khác.

Trên lý thuyết là như vậy, nhưng trong thực tế, đa dạng hóa nguồn cung cấp không phải dễ dàng, nhất là tại Đức, nước tiêu thụ khí đốt thuộc loại hàng đầu ở châu Âu. Tại nước này, uy thế của tập đoàn Nga Gazprom ngày càng tăng. Trong dự án Dòng chảy phương Bắc, Gazprom của Nga chiếm hơn một nửa cổ phần (51%) và phần còn lại do các đối tác khác nắm giữ. Sau khi đã liên kết được với EON, tập đoàn năng lượng số một tại Đức trong đề án Dòng chảy phương Bắc, Gazprom hiện đang thảo luận về một khả năng hợp tác sâu rộng với tập đoàn năng lượng Đức đứng thứ hai là RWE. RWE là tập đoàn quan trọng trong một dự án cạnh tranh với Dòng chảy phương Bắc, đó là dự án Nabucco, dự tính mang khí đốt từ biển Caxpi xuyên qua Đông Âu và Thổ Nhĩ Kỳ để cung cấp cho châu Âu, tránh được cả Nga lẫn Ucraina.

Dù được cả EU lẫn Mỹ ủng hộ, dự án Nabucco cho đến nay vẫn chưa vươn lên được. Theo bà Kemfert, dự án Nabucco vốn đã sa lầy, với sự xích lại gần nhau giữa Gazprom và RWE, cơ hội vươn lên của Nabucco lại càng xa vời hơn. Số phận hẩm hiu của Nabucco và tương lai sáng lạn của Dòng chảy phương Bắc cho thấy dù liên kết với nhau trong cùng một khối, các nước EU cũng không ngần ngại xem nhẹ quyền lợi của đồng minh. Khi ý tưởng về Dòng chảy phương Bắc được hình thành giữa Nga và Đức, Ba Lan Lítva, Látvia và Extônia đã lo ngại không còn là nước trung chuyển khí đốt của Nga xuất sang châu Âu, họ sẽ bị Mátxcơva bắt bí khi phải thương lượng với Gazprom giá cả khí đốt mà họ cũng rất cần. Thụy Điển thì lo lắng về hậu quả sinh thái của đường ống dẫn khí sâu dưới lòng biển cạnh nước mình.

TTK