Trong khi trên thế giới, các doanh nghiệp (DN) cạnh tranh với nhau bằng thương hiệu, bằng chất lượng thì DN Việt Nam lại cạnh tranh nhau bằng giá, dẫn đến tình trạng chất lượng hàng hóa ngày càng đi xuống. Đồng nghĩa với đó là việc thương hiệu của doanh nghiệp ngày càng bị hạ thấp. Đây là ý kiến của Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hoa Sen Lê Phước Vũ tại Hội thảo "Bảo vệ thương hiệu quốc gia - Những cơ sở pháp lý", do Trung tâm đào tạo, tư vấn và thông tin kinh tế (CETAI) phối hợp Trung tâm thông tin, thư viện và nghiên cứu khoa học của Văn phòng Quốc hội tổ chức, vừa diễn ra tại TP Hạ Long.

Thật, giả lẫn lộn

Theo ông Lê Phước Vũ, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hoa Sen, sản phẩm càng nổi tiếng thì càng bị làm nhái nhiều. "Đôi khi chính bản thân người bán cũng không thể xác định được hàng mình đang bán là thật hay giả. Hiện tượng này đã trở nên phổ biến, ai cũng biết. Tuy nhiên điều khó hiểu là vai trò quản lý của các cơ quan chức năng lại quá mờ nhạt trong việc bảo vệ sự sáng tạo và giá trị của các DN. Cứ như thế, DN làm ăn chân chính khó tồn tại và tạo ra được một thương hiệu tốt", ông Vũ nêu vấn đề.

Đó cũng là ý kiến của ông Phạm Lê Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm truyền thông Tập đoàn Tân Hiệp Phát: "Tại nhiều khu vực, các cơ sở sản xuất hàng giả ngang nhiên hoạt động và rầm rộ vận chuyển hàng về bán ở các vùng nông thôn, nhất là lên vùng sâu, vùng xa, biên giới, thậm chí bày bán ngay tại phố phường Thủ đô, nhưng tất các các cơ quan địa phương đều làm ngơ không xử lý". Ông Phong khẳng định: "DN làm ăn chân chính là người đã từng phải chịu nhiều sóng gió, thua thiệt về kiểu cạnh tranh không lành mạnh và những việc làm không minh bạch này".

Cũng đánh giá về vấn đề này, TS Võ Đại Lược nhận định: Vô tình chúng ta đang dung dưỡng cho những DN làm ăn chụp giật, làm nản lòng những doanh nhân có ý thức xây dựng thương hiệu mạnh, chân chính. Ông Lược cho biết, tất cả những quốc gia có thương hiệu mạnh đều có thể chế, gồm ba yếu tố: Luật pháp, bộ máy nhà nước, phương thức điều hành rất tốt. Trong khi ở Việt Nam, vai trò của cơ quan chức năng còn khá mờ nhạt, chưa thực sự mặn mà với việc bảo vệ các DN làm ăn chân chính. Bản thân các DN muốn tự bảo vệ mình cũng lại nản lòng bởi thủ tục rất nhiêu khê, rắc rối, thời gian theo kiện kéo dài, chi phí tốn kém.

Bảo vệ thương hiệu

Theo thống kê, hiện có tới 90% hàng Việt vào thị trường thế giới phải qua trung gian, dưới dạng thô, hoặc gia công cho các thương hiệu nổi tiếng của nước ngoài. Do đó, người tiêu dùng nước ngoài hầu như chưa có khái niệm về hàng hóa mang thương hiệu Việt Nam. Ông Đoàn Anh Tuân, Chủ tịch Hiệp Hội chè Việt Nam cũng bày tỏ về việc bảo vệ thương hiệu cho những sản phẩm của Việt Nam tại thị trường nước ngoài: "Việt Nam là nước nổi tiếng về cây chè, chè xuất khẩu sang thị trường các nước rất nhiều, tuy nhiên thế giới chẳng ai biết họ đang dùng chè của Việt Nam bởi chúng ta phần lớn đều xuất khẩu sản phẩm thô".

"Hầu hết các DN của nước ta hiện nay đều chưa nhận thức đúng về vấn đề thương hiệu và sự đóng góp của thương hiệu trong giá trị sản phẩm. Trong một cuộc khảo sát do Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao thực hiện, chỉ có 4,2% DN cho rằng thương hiệu là vũ khí trong cạnh tranh; 5,4% cho rằng thương hiệu là tài sản của DN và 30% DN cho rằng thương hiệu sẽ giúp bán hàng được giá cao hơn và đem lại niềm tự hào cho người tiêu dùng", ông Lê Phước Vũ cho biết.

Bên cạnh đó, do phần lớn các DN Việt Nam hiện nay mới chỉ quan tâm tới việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu trong nước, mà chưa chú ý tới đăng ký ở nước ngoài. Vì vậy, không ít thương hiệu lớn của các DN Việt đã bị các công ty của nước ngoài đăng ký bảo hộ tại nước ngoài như: Cà phê Đăk Lăk năm 1997, kẹo dừa Bến Tre năm 1998, Vifon năm 2001, thuốc lá Vinataba và Petro năm 2002... Vụ gần nhất trong năm 2011 là cà phê Buôn Ma Thuột và nước mắm Phú Quốc. Ông Đặng Huy Hậu, Phó Chủ tịch tỉnh Quảng Ninh, cho biết: "Ở Quảng Ninh có rất nhiều sản phẩm đặc sản có thể đưa lên thành thương hiệu và xuất khẩu rộng ra thị trường nước ngoài nhưng việc bảo hộ thương hiệu thì quá ít". Ông cũng nhận xét: "Tính cộng đồng của các ban ngành, doanh nghiệp Việt Nam là rất yếu, mạnh ai người nấy làm, hầu như chưa có sự hợp tác".

Về vấn đề này, ông Nguyễn Sĩ Dũng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nhận định: "Việc bảo vệ thương hiệu không chỉ là riêng của DN, mà còn là vấn đề kinh tế, vấn đề hình ảnh của cả một quốc gia". Theo ông Dũng, các doanh nghiệp cần chú trọng và đầu tư hơn nữa cho vấn đề xây dựng và bảo vệ thương hiệu của DN mình. Hiện nay, những thương hiệu của Việt Nam ở nước ngoài đạt tới độ "nhắc tới Việt Nam là khách hàng nghĩ ngay tới sản phẩm đó và ngược lại còn quá ít".
Ông Nguyễn Sĩ Dũng cho biết, vấn đề này sẽ được đưa vào nội dung nghiên cứu, thảo luận của Quốc hội, nhằm bảo đảm xây dựng thương hiệu mang tầm cỡ quốc gia.

Q.H