Theo báo "Người Hướng dẫn Khoa học Thiên chúa giáo" (Mỹ) ngày 11/4, bất chấp lâu nay một số người hy vọng kế hoạch của ông cựu Tổng Thư ký LHQ Kofi Annan sẽ có nhiều ảnh hưởng đối với Tổng thống Xyri Bashar al-Assad, các chuyên gia và giới phân tích khẳng định đây chỉ là một biện pháp quan trọng đầu tiên. Và kế hoạch hòa bình 6 điểm thất bại sẽ thúc đẩy cộng đồng quốc tế xem xét các lựa chọn cứng rắn hơn như áp đặt một khu vực cấm bay hoặc cho phép các cuộc không kích các trận địa pháo binh để chấm dứt cuộc xung đột - điều mà trước đây LHQ cũng như Oasinhtơn không chấp nhận.

Một chốt gác của binh sĩ chính phủ Xyri tại Homs.

Khi thời hạn đầu tiên của kế hoạch hòa bình ngày 10/4, trong đó quy định lực lượng của ông Assad phải rút khỏi các khu dân cư và ngừng bắn, đã trôi qua, ông Annan cho biết ông vẫn hy vọng lực lượng nổi dậy sẽ hạ vũ khí đúng thời hạn thứ hai vào ngày 12/4. Nhưng ông Charles Ries, nhà ngoại giao chuyên nghiệp của Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Trung Đông thuộc tổ chức Rand của Mỹ, cho rằng chừng nào chế độ Xyri vẫn đoàn kết, lực lượng đối lập còn chia rẽ sâu sắc và được trang bị vũ khí nghèo nàn, Tổng thống Assad sẽ tiếp tục sử dụng các nỗ lực hòa bình bên ngoài để kéo dài thời gian.

Các biện pháp cấm vận kinh tế đã ảnh hưởng đến xã hội Xyri nhưng không tác động đến các chính sách của ông Assad. Ông Ries khẳng định cộng đồng quốc tế có thể làm suy yếu việc kiểm soát của ông Assad bằng cách phát tín hiệu đến các nhà lãnh đạo kinh doanh Xyri cũng như các nhân vật hoạt động kinh tế thành công trong chính phủ Xyri rằng họ có muốn đứng về phía lẽ phải của lịch sử khi chế độ sụp đổ không. Tháng 2/2012, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton bác bỏ triển vọng của một cuộc đảo chính lật đổ chế độ Assad khi bà tuyên bố trước các nhà ngoại giao của thế giới rằng, có những người xung quanh ông Assad đang bắt đầu từ bỏ canh bạc của họ. Nhưng theo ông Ries, chế độ Assad nhận thức rất rõ cuộc chơi sẽ không kết thúc trừ phi xảy ra một cuộc chiến trong pháo đài của họ. Do đó, Mỹ và phương Tây cần thúc đẩy cuộc chiến tranh tâm lý bằng cách bảo đảm với các tướng lĩnh của ông Assad rằng gia đình và của cải của họ sẽ được bảo đảm an toàn trong một xã hội mới.

Những người Xyri chỉ trích chế độ Assad nhanh chóng cho rằng họ chưa bao giờ nghĩ kế hoạch của ông Annan thành công. Ông Radwan Ziadeh, người phát ngôn của Hội đồng Dân tộc Xyri, cho biết ông Assad là nhân vật "đa mưu túc trí", giỏi luật pháp trong nước và quốc tế, và nhận thức rõ thời cơ được tạo ra bằng cách liên tục tuyên bố không thực hiện. Thậm chí, ông Ziadeh, học giả của Khoa Quản trị Hành chính John F.Kennedy thuộc Đại học Tổng hợp Harvard, cho rằng LHQ sẽ không bao giờ ngăn chặn được ông Assad nếu không đe dọa sử dụng sức mạnh quân sự.

Một số nhà phân tích an ninh tin rằng thất bại của kế hoạch ngừng bắn đang gây lúng túng cho Nga - nước thúc ép ông Assad ký kế hoạch hòa bình của ông Annan. Nga có thể tăng sức ép hơn nữa để buộc Đamát tôn trọng cam kết chấm dứt sử dụng các loại vũ khí hạng nặng và rút quân khỏi các thành phố - nơi lực lượng nổi dậy chiếm giữ. Nhưng rõ ràng khi lệnh ngừng bắn bị phớt lờ và chính quyền Assad đang đặt ra nhiều điều kiện mới, Bộ trưởng Ngoại giao Nga mới lên tiếng yêu cầu Xyri nỗ lực hơn để chấm dứt đổ máu.

Cựu quan chức về chiến lược phòng thủ của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Kori Schake coi phản ứng của Nga chỉ là những lời nói suông. Bà nhận định, hiện nay chính phủ Assad tin rằng không nước nào dám can thiệp vào Xyri và thời gian đang ủng hộ họ. Bà cho biết, mặc dù Mỹ và các nước châu Âu không muốn can thiệp lật đổ chế độ Xyri như đã từng lật đổ chế độ Kadhafi năm ngoái, nhưng các nước khu vực có thể sẵn sàng hành động mạnh mẽ hơn.

Một số bài học có thể được rút ra từ những cuộc xung đột gần đây đã lật đổ các chế độ ở Trung Đông. Xyri đã đến giai đoạn cuối chuẩn bị kết thúc chế độ như ở Tuynidi, Ai Cập và Libi. Bà nói: "Khi người dân không còn sợ hãi và đứng dậy cầm vũ khí chống lại một chính phủ, rõ ràng hành động đàn áp dân chúng ngày càng tăng của chính quyền đó chỉ đẩy chính quyền vào chỗ sụp đổ nhanh hơn".

Hữu Trung (P/v TTXVN tại Mỹ)