Người Tây Bắc có câu thành ngữ: “Người Mông ăn theo mây, người Dao ăn theo lửa, người Thái ăn theo nước” nên tín ngưỡng về nguồn nước rất được người Thái chú trọng. Đặc sắc nhất trong các tín ngưỡng về nguồn nước là lễ hội té nước vui nhộn của người Thái vùng Khổng Lào bên suối Nậm Lùm (Phong Thổ - Lai Châu).
Lễ hội té nước thường được người Thái tổ chức khi mùa màng đã gặt hái xong, bắt đầu gieo mạ chuẩn bị một vụ mùa mới. Khi đó, thóc gạo đầy bồ, người người thư thái, cảnh vật quanh vùng tốt tươi, căng tràn sức sống thì người Thái khai Hội té nước. Theo tín ngưỡng, Then (ông trời) sẽ theo dòng nước suối Nậm Lùm về Khổng Lào vui hội và ban phát mưa thuận gió hòa, dân bản dồi dào sức khỏe, mùa màng bội thu.
|
Bà thầy cúng đánh đàn tính dâng hoa bó mạ mời Then về suối Nậm Lùm vui Hội té nước. |
Vào ngày hội, mỗi bản trong vùng chọn ra hai đội nam và nữ gồm những người khỏe mạnh trong bản không vi phạm pháp luật, không phạm những điều cấm kỵ. Khi bà thầy cúng dâng hoa bó mạ (một loài hoa rừng mà Then (ông trời) rất thích) cùng các nàng báo sao (người con gái múa) làm lễ mời Then về dự thì dân bản đã tập trung đông đủ bên suối Nậm Lùm. Trước tiên, dân bản tổ chức thi bắt cá trên suối theo cách truyền thống chỉ bắt cá bằng tay. Theo các già bản cho biết, tổ chức cuộc thi bắt cá bằng tay là để bào vệ nguồn thủy sản ở suối Nậm Lùm không bị tận diệt.
|
Trước khi té nước, người dân tổ chức bắt cá theo cách truyền thống. |
|
Cuộc thi té nước làm huyên náo cả một khúc suối Nậm Lùm. |
Thể lệ thi té nước rất đơn giản, chỉ cần hai đội xuống suối Nậm Lùm đứng đối diện nhau khoảng 1 mét và bắt đầu dùng tay té nước vào người và mặt của nhau. Cứ té như vậy cho đến khi người nào không chịu được bị ngã hoặc bỏ cuộc thì đội đó sẽ bị xử thua. Theo quan niệm, nếu đội của bản nào giành thắng lợi thì bản đó trong mùa tới sẽ bội thu, nhà nhà khỏe mạnh, xóm làng yên vui.
|
Phụ nữ cũng quyết liệt tham gia té nước để giành phần thắng cho bản mình. |
|
Đông đảo người dân Khổng Lào và vùng Phong Thổ vui hội té nước. |
Ông Nông Văn Nảo là bậc cao niên trong xã Khổng Lào cho biết: “Ngày xưa, vùng Khổng Lào bị một trận hạn hán, suối Nậm Lùm khô kiệt, mùa màng thất bát nên cha ông mới nghĩ ra hội té nước để mời Then về dâng lễ vật và chung vui với dân bản. Kỳ lạ lắm, năm nào khai hội té nước thì ông trời cũng đổ mưa khoảng 30 phút. Người dân trong vùng hân hoan bảo rằng, Then đã về Khổng Lào vui hội nên người nào cũng trẫm mình xuống suối Nậm Lùm dù không tham gia thi té nước”.
|
Té nước mang tính tâm linh hòa quyện khát vọng hiện thực cầu mưa thuận gió hòa cho cánh đồng Tùng So mới vừa cày cấy. |
Kỳ lạ thay, trong vùng Phong Thổ, những người già cả, những người đang ốm đau vào ngày hội té nước cũng đến suối Nậm Lùm chỉ để vốc nước suối vào tay chân để cầu mong Then ban phát sức khỏe. Trong cái không khí vui nhộn ấy, ai cũng tin rằng, Then đã ban phát sức khỏe cho tất thảy mọi người. Niềm tin ấy còn lan rộng đến cả người Thái ở vùng Than Uyên, người Dao ở vùng Dao San cũng lập đội đi hàng trăm cây số đến Khổng Lào xin tham dự Hội té nước.
|
Vào ngày Hội té nước, ai cũng muốn trẫm mình trong dòng nước Then suối Nậm Lùm để cầu sức khỏe. |
|
Kết thúc hội , tất cả mọi người đều té nước vào nhau cho đến khi ai cũng ướt đẫm mới tan hội. |
Kết thúc phần thi té nước giữa các bản là một Hội té nước khổng lồ, người người trẩy hội vui vẻ té nước vào nhau. Người dưới suối té nước lên người trên bờ, người ở trên bờ lao xuống suối sao cho người ướt đẫm. Hội té nước của người Thái ở Khổng Lào đã vượt qua khỏi những phong tục của lễ hội thông thường, nó thực sự là niềm tin của cư dân Thái ven sông, suối canh tác lúa nước.
Bài: Bùi Yến -Ảnh: Yên Ninh