Bản Hua Ná, xã Pa Khóa, huyện biên giới Sìn Hồ, là một trong những nơi còn lưu giữ được vẻ đẹp của nhà sàn dân tộc Thái Tây Bắc. Ông Lào Văn Uốn, Trưởng bản Hua Ná, cho biết: "Ở Hua Ná có 93/96 hộ dân ở nhà sàn truyền thống. Việc giữ gìn văn hóa nhà sàn luôn trong ý thức của từng người”.
Trưởng bản Lò Văn Uốn giới thiệu thêm, ngôi nhà sàn xưa của tổ tiên người Thái được làm hầu hết bằng gỗ to lấy trên rừng. Phải mất khá nhiều thời gian mới tìm được cây gỗ rừng ưng ý về làm cột nhà. Khi tìm đủ gỗ, phải ngâm gỗ 1 - 3 tháng dưới ao nước rồi mới vớt lên làm cột nhà. Người Thái thường dựng nhà cao chừng 2 m so với mặt đất để chống ẩm thấp và thú dữ.
Nhà sàn dân tộc Thái vẫn giữ được nét đẹp văn hóa xưa. |
Điều đặc biệt trong ngôi nhà sàn của đồng bào Thái là không sử dụng sắt. Nhà sàn thường được chia thành 3 - 5 gian buồng; nhà có điều kiện thì chia thành 7 gian buồng; nhà nào càng nhiều gian càng khá giả và giàu có. Nhà sàn ở Hua Ná được trang trí nhiều hoa văn, họa tiết tinh xảo như hình bông hoa, sừng trâu, răng cưa... ở xà nhà, lan can cầu thang, trên cửa sổ...
Thuộc diện tái định cư vùng lòng hồ thủy điện Sơn La, người dân bản Nậm Mạ 2, xã Nậm Mạ, dù đã di chuyển đến nơi ở mới này, nhưng vẫn giữ được nguyên nếp nhà sàn truyền thống.
Một góc bản dân tộc Thái Lai Châu. |
Ông Lò Văn Nguyễn, Trưởng bản Nậm Mạ 2, cho biết: "Khi phải di chuyển từ bản cũ lên khu tái định cư, 60 hộ đều đã mang theo toàn bộ cột, khung, xà, thưng dựng, sang bản mới để dựng lại”.
Những ngôi nhà sàn ở bản Nậm Mạ 2 vẫn giữ được thiết kế truyền thống là có hai cầu thang lên xuống nằm ở đầu nhà và cuối nhà. Theo quan niệm, cầu thang ở đầu nhà thường dành cho nam giới, những người cao tuổi đi lại; còn cầu thang cuối nhà là dành riêng cho con dâu, phục vụ việc nấu nướng, nội trợ, bếp núc. "Trong bản Nậm Mạ 2 có rất nhiều ngôi nhà sàn cổ. Trụ nhà được làm bằng gỗ sấu ngâm nước, nên qua nhiều thời gian mà gỗ vẫn rất bền và ít bị mối mọt. Bởi vậy, thời gian qua, đã có người ở nơi khác đến dò hỏi và có ý định muốn mua nhà sàn với giá rất cao, nhưng người dân không bán", Trưởng bản Lò Văn Nguyễn cho biết thêm.
Những ngôi nhà sàn bình dị với mái phủ rêu phong lấp ló sau những rặng cây nằm quần tụ ven suối, tất cả đã tạo nên khung cảnh sơn cước đặc trưng quê hương của dân tộc Thái ở Tây Bắc. Dù cuộc sống có thay đổi thì đồng bào Thái nơi đây vẫn sinh hoạt yên ấm bên trong ngôi nhà sàn đã gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của dân tộc mình.