Ngày 10/2 vừa qua, lãnh tụ Cuba Fidel Castro đã có cuộc nói chuyện kéo dài 9 tiếng đồng hồ với các nhà trí thức nổi tiếng thế giới đến từ 22 nước trong khuôn khổ cuộc họp của Mạng lưới Bảo vệ Nhân loại (Red en Defensa de la Humanidad) nhân dịp Hội chợ sách Quốc tế La Habana năm 2012.

Đây là lần thứ hai nguyên Chủ tịch Fidel Castro xuất hiện trước công chúng trong vòng một tuần, sau buổi giới thiệu cuốn hồi ký “Fidel Castro: Người du kích của thời đại” (Fidel Castro: Guerrillero del Tiempo) tổ chức hôm 4/2/2012, kéo dài trong 6 tiếng.


Chia sẻ với các nhà trí thức, lãnh tụ huyền thoại của Cách mạng Cuba kêu gọi đấu tranh để nhân dân các dân tộc nhận được những thông tin đầy đủ, khách quan về những gì đang thực sự diễn ra trên thế giới, mà theo đánh giá của ông là hết sức đáng báo động đối với nhân loại. Lãnh tụ Cuba nhấn mạnh: "Nghĩa vụ của chúng ta là phải đấu tranh. Chúng ta không thể để chủ nghĩa bi quan thắng thế. Chúng ta phải hành động ngay để cứu vãn nhân loại trước những mối hiểm nguy không phải là trong vòng một trăm năm hay một ngàn năm nữa mà là ngay bây giờ".

Trong số những người tham gia cuộc gặp gỡ này có nhà hoạt động xã hội Áchentina Adolfo Perez Esquivel, người đoạt giải Nobel hòa bình năm 1980; nhà văn, nhà báo người Tây Ban Nha, tác giả của cuốn “100 giờ với Fidel” Ignacio Ramonet; nhà thần học người Braxin Frei Betto; nhà văn Mêhicô đoạt giải thưởng Cervantes năm 2005 Sergio Pitol và hơn 100 nhà trí thức nổi tiếng ở Mỹ Latinh và trên thế giới.

Đây là lần tham gia một hoạt động công khai lâu nhất của lãnh tụ Fidel kể từ khi ông xuất hiện trở lại trước công chúng hồi tháng 6/2010 sau 4 năm dưỡng bệnh. Các hãng tin quốc tế cho biết: Những người tham gia cuộc gặp mặt đã rất ấn tượng về tình trạng sức khỏe và tinh thần lạc quan của Fidel, nhiều người đã chúc mừng "sự hồi phục rõ ràng" của ông. Tất cả mọi người đều nhận thấy nguyên Chủ tịch Cuba rất khỏe mạnh và ông hoàn toàn làm chủ buổi nói chuyện với sự mẫn tiệp vốn có của mình.

Mặc dù chính thức rút lui khỏi chính trường vào đầu năm 2008, nhưng trước đó, bắt đầu từ tháng 3/2007 khi còn đang trong thời kỳ hồi phục sức khỏe, lãnh tụ Cuba đã thường xuyên có các bài viết cho chuyên mục "Những suy ngẫm của Fidel" trên các phương tiện thông tin đại chúng Cuba, trong đó ông phân tích nhiều vấn đề và sự kiện về tình hình thế giới và trong nước. Fidel là người luôn nhất quán với tư tưởng của mình, mặc dù ông không còn nắm giữ cương vị của người lãnh đạo đất nước, nhưng ông luôn coi mình là một chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, mà đã là người chiến sĩ thì, theo lời ông nói: “Tôi không thể thoái thác nhiệm vụ đấu tranh không ngừng nghỉ khi đầu óc còn minh mẫn và sức lực còn cho phép, như tôi đã từng làm như thế trong suốt cuộc đời”.

Một nhà văn Cuba đã viết: “Fidel vẫn không ngơi nghỉ. Bộ óc của ông vẫn không ngừng nhào nặn thế giới, không ngừng làm cho trí tưởng tượng của bao người khác tin vào những kinh nghiệm đã trải qua, những hoài bão được chia sẻ, những kiến giải xác đáng cho thấy một tư duy trẻ trung và một phong cách không bao giờ già cỗi”.

Bản thân Fidel nói rằng ông luôn luôn để tâm suy ngẫm và viết lại những gì mà mình cảm thấy là có giá trị nào đấy và cố gắng sao cho những điều đó được viết ra một cách súc tích. Fidel ý thức rằng những bài viết của ông không thể chiếm nhiều chỗ trên các trang báo lẫn trên các chương trình phát thanh hay truyền hình. Ông từng bộc bạch rất chân thành: “Tôi không thể phát ngôn và phê phán tất cả những gì tôi biết bởi nếu như vậy thì không thể duy trì tất cả những mối quan hệ quốc tế mà đất nước chúng ta không thể nào thiếu được. Tuy nhiên tôi sẽ luôn luôn trung thành với nguyên tắc: Không bao giờ viết những gì không thật”.

Trong cuộc gặp gỡ với các nhà trí thức thế giới lần này, nguyên Chủ tịch Cuba không phải là diễn giả duy nhất, khi chủ tọa mời Fidel phát biểu trước, ông đã nói ngay: “Không, hôm nay tôi đến đây không phải để diễn thuyết trước các bạn, mà tôi đến đây để lắng nghe, để cố gắng hiểu những gì các bạn đang suy nghĩ và luận bàn”. Và Fidel đặt câu hỏi: Theo ý kiến của các bạn, đâu là vấn đề nghiêm trọng nhất mà chúng ta đang phải đối phó hiện nay?

Sau khi nghe một số nhà trí thức nổi tiếng trình bày quan điểm về những vấn đề được coi là nóng bỏng nhất hiện nay trên thế giới, có người nói đến vấn đề độc quyền và lũng đoạn thông tin, ai đó đề cập đến những hệ lụy khôn lường của biến đổi khí hậu, lại có người nhấn mạnh tình trạng suy giảm sản lượng lương thực trên thế giới, nạn đói nghèo, nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên… Lúc đó Fidel mới phát biểu những suy nghĩ của mình, trên tay ông là bản đề cương ghi chép: “Một số ý kiến trao đổi với các nhà trí thức”. Theo phong cách riêng của mình, lãnh tụ Cuba lướt qua những gạch đầu dòng và bắt đầu trình bày những điều ông suy ngẫm từ lâu. Ông nói: “Có một vấn đề mà nếu không giải quyết được thì sẽ không có gì tồn tại, kể cả lịch sử. Tôi nghĩ rằng chúng ta đang đứng trước một cuộc khủng hoảng với tính chất như thế. Tôi xin nhắc lại điều tôi đã phát biểu tháng 6/1992 tại Hội nghị của Liên hợp quốc về môi trường và phát triển ở Braxin. Khi đó tôi đã nói rằng: “Một loài sinh vật quan trọng đang có nguy cơ biến mất bởi sự hủy diệt nhanh chóng các điều kiện sống tự nhiên của nó: Đó là con người”.

“Giờ đây tôi vẫn cho rằng loài người đang đứng trước nguy cơ diệt chủng thực sự, nhưng tôi cũng luôn nghĩ rằng chúng ta có thể và cần phải nỗ lực để ngăn chặn điều đó xảy ra. Chúng ta không thể ngồi than khóc, chúng ta phải đấu tranh như chúng ta đã từng luôn luôn làm như vậy từ trước đến nay”.

Lãnh tụ Cuba cho rằng đó là vấn đề cơ bản nhất mà nhân loại đang phải đương đầu và ông kêu gọi các nhà trí thức, các nhà khoa học trên thế giới hãy cùng nhau đoàn kết, sát cánh cùng các dân tộc hành động mạnh mẽ vì mục tiêu chung: Bảo vệ sự sống của con người. Ông nhấn mạnh: “Chúng ta cần phải đối xử với nhau như trong một gia đình, lẽ nào chúng ta lại không thể hành động như thế? Chúng ta không thể bỏ Trái đất để chuyển sang một hành tinh khác. Cuộc sống của chúng ta là ở đây, trên Trái đất này, chúng ta phải bằng mọi cách bảo vệ lấy ngôi nhà chung của nhân loại”.

Tiếp đó, lãnh tụ Cuba đề cập đến nguy cơ chiến tranh hạt nhân, những cuộc chiến tranh vì nguồn lợi dầu lửa, những biến động xã hội, chính trị phức tạp đang diễn ra tại Trung Đông, Bắc Phi và các nước Arập cũng như cuộc khủng hoảng lương thực trên thế giới.

Fidel đặc biệt dừng lại ở vấn đề sau cùng này với nhiều thông tin cập nhật mới nhất và ông kêu gọi: “Giờ đây đã đến lúc chúng ta phải chú ý lắng nghe các nhà hoạt động môi trường và các nhà khoa học như Lester Brown, người có thẩm quyền cao nhất trên thế giới hiện nay về các vấn đề môi trường và sản xuất lương thực”.

Trước và sau khi lãnh tụ Cuba phát biểu ý kiến, nhiều nhà hoạt động xã hội và trí thức khác đã lần lượt trình bày những quan niệm, những kiến giải, nêu lên những vấn đề cần phản biện, tranh luận, ai cũng muốn được lắng nghe bình luận của Fidel, nhưng ông nhiều lần từ chối, rất giản dị và chân thành, Fidel chỉ nói: ”Không, tôi đến đây là để nghe các bạn”.

Cuộc gặp gỡ bắt đầu từ 13 giờ 20 và kéo dài đến 22 giờ 20 (ngày 10/2/2012), xen giữa là 2 lần nghỉ giải lao ngắn, vậy mà không khí trong phòng họp vẫn sôi nổi, các cử tọa dường như chưa ai muốn ra về, và chủ tọa buổi họp cũng có vẻ chưa muốn nói lời bế mạc. Đúng lúc đó, nhà thần học người Braxin Frei Betto, người từng nhiều lần phỏng vấn Fidel, trong đó có cuộc nói chuyện dài 23 tiếng đồng hồ đã in thành sách từ năm 1985: “Fidel và tôn giáo” (Fidel y la religión) đứng lên:
Chúng ta ai cũng còn muốn nghe Fidel, nhưng thưa các quý vị, tôi xin báo để mọi người được biết rằng Fidel của chúng ta còn có chương trình tiếp 3 đoàn khách, xem tất cả các tin tức trong ngày và đọc một số quyển sách trong đêm nay… Và xin quý vị đừng hỏi tôi từ đâu mà có điều kỳ diệu ấy, bởi tôi sẽ trả lời rằng: Đó là bí mật quốc gia của Cuba. Và tôi xin mạn phép được thay mặt tất cả những người có mặt tại đây cảm ơn Fidel, cảm ơn Người đã kiên nhẫn lắng nghe tất cả chúng tôi, cảm ơn Người đã vui lòng chia sẻ cùng chúng tôi, xin Chúa ban cho Người và dân tộc Cuba sức khỏe và hạnh phúc!

Tiếng vỗ tay vang dội hồi lâu, Fidel phải giơ tay ra hiệu cho mọi người dừng lại và ông đề nghị Ban tổ chức thu thập tất cả các ý kiến, các bản tham luận, sớm biên tập thành một quyển sách để phổ biến rộng rãi trong công chúng các nước.

Một tháng sau đó, ngày 14/3/2012, cuốn sách “Nghĩa vụ của chúng ta là đấu tranh” (Nuestro deber es luchar) đã được giới thiệu đồng thời tại La Habana và thủ đô 12 nước khác trên thế giới. Sách được ấn hành riêng biệt bằng hai thứ tiếng Tây Ban Nha và Anh, đồng thời một phiên bản điện tử cũng được đưa lên mạng Internet để phục vụ đông đảo độc giả.

Phạm Đình Lợi (tổng hợp)