09:11 02/09/2011

“Cây đa lịch sử” đang hồi sinh

Cách đây 3 năm, khó có thể nghĩ rằng cây đa Tân Trào lịch sử có thể vượt qua được quy luật “sinh tử”. Thế nhưng, sau khi được CTy CP Thanh Hà phối hợp với các cơ quan chức năng tỉnh Tuyên Quang chăm sóc “cứu chữa”, đến nay cây đa Tân Trào đang hồi sinh trở lại với một sức sống mãnh liệt.

Cách đây 3 năm, ít ai có thể nghĩ rằng cây đa Tân Trào lịch sử có thể vượt qua được quy luật “sinh tử” (cây Tân Trào đã tồn tại khoảng trên 300 năm, nên bị già cỗi, suy thoái). Thế nhưng, sau khi được Công ty cổ phần (CP) Thanh Hà phối hợp với các cơ quan chức năng tỉnh Tuyên Quang chăm sóc “cứu chữa”, đến nay cây đa Tân Trào đang hồi sinh trở lại với một sức sống mãnh liệt.

Biểu tượng của cách mạng

Toàn tỉnh Tuyên Quang có 443 di tích lịch sử cách mạng, trong đó 106 di tích được xếp hạng cấp quốc gia. Nhưng có lẽ cây đa Tân Trào là di tích được nhiều người biết đến hơn cả. Cây đa đã đi vào thơ, vào nhạc và “ăn sâu” vào trong tâm tưởng của nhiều người dân Việt Nam. Đặc biệt, cây đa đã trở thành biểu tượng cách mạng của Thủ đô khu giải phóng, Thủ đô kháng chiến.

Cây đa hồi sinh mạnh mẽ, hai bộ rễ mới sẽ phát triển thành gốc mới trong tương lai.


Bà Nông Thị Thu, 75 tuổi, dân tộc Tày, ở thôn Tân Lập (xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, Tuyên Quang) – con dâu ông Hoàng Chung Dân, người đã nhường ngôi nhà của mình cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở và làm việc trong thời gian trước Cách mạng tháng Tám, kể lại: Cây đa Tân Trào trước đây gồm hai cây, người dân xung quanh thường quen gọi là cây "đa ông" và cây "đa bà", mọc cách nhau khoảng 10m. Hơn 10 năm trước, cây "đa ông" bị bão làm đổ, chỉ còn một nhánh nhỏ. Còn cây "đa bà” trước khi được “cứu chữa” gần như chết khô, các rễ chính của cây gần như đã hỏng....

Gốc cây đa Tân Trào bị thoái hóa.


Bà Hoàng Như Loan, Phó Giám đốc phụ trách Ban Quản lý Khu di tích lịch sử văn hoá và sinh thái Tân Trào cho biết, cây đa Tân Trào nổi tiếng bởi gắn liền với những sự kiện trọng đại của đất nước. Dưới gốc đa này, chiều 16/8/1945, quân Giải phóng Việt Nam làm lễ xuất quân, trước sự chứng kiến của 60 Đại biểu toàn quốc về dự Quốc dân Đại hội và nhân dân Tân Trào. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đọc Bản Quân Lệnh số 1, và ngay sau đó, quân Giải phóng đã lên đường qua Thái Nguyên, tiến về giải phóng Hà Nội…

Cứu cây đa Tân Trào

Cành duy nhất còn sống.


Do quy luật “sinh tử”, cây đa Tân Trào ngày một già cỗi, từ năm 1993, lá của cây nhỏ dần, vàng, một số ngọn nhỏ bị chết. Đặc biệt, từ năm 2005 - 2007, có nhiều cành đường kính từ 30 - 80 cm bị gãy, chết khô. Đến đầu năm 2008, chỉ còn duy nhất cành hướng Đông bắc còn sống, nhưng lá không tốt, các rễ chính của cây đa gần như đã hỏng…

Trước tình hình trên, UBND tỉnh Tuyên Quang đã tổ chức “Hội thảo khoa học phục hồi cây đa Tân Trào” (ngày 17/3/2008), với sự tham gia của các nhà khoa học trong nước. Tại hội thảo, các nhà khoa học nhận định rằng, việc cứu cây đa đã đến lúc không thể chậm trễ được nữa. Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đã đưa ra các phương án phục hồi cây đa như thay thế cây đa mới, cấy ghép sinh học, phục hồi bằng giải pháp sinh học kết hợp thay thế... Một số chuyên gia, nhà sinh vật cảnh cũng giới thiệu các phương pháp, kinh nghiệm phục hồi dân gian. Tuy nhiên, khi đó các nhà khoa học cũng như cơ quan quản lý chưa thể lựa chọn được phương án cuối cùng.

Cán bộ Ban Quản lý Khu di tích lịch sử văn hoá và sinh thái Tân Trào đang chăm sóc cây đa Tân Trào.


Đang lúc khó khăn, Công ty CP Thanh Hà đã đứng ra xin được “cứu chữa” cây đa Tân Trào. UBND tỉnh Tuyên Quang đã ra quyết định thành lập Tổ công tác theo dõi, giám sát quá trình chăm sóc, phục hồi sinh trưởng cây đa. Theo đó, UBND tỉnh Tuyên Quang chỉ đạo các Sở: NN & PTNT, Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Khoa học và Công nghệ; UBND huyện Sơn Dương, Bảo tàng Tân Trào - ATK, căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao, phối hợp với Công ty CP Thanh Hà thực hiện các biện pháp chăm sóc phục hồi sinh trưởng cây đa; kịp thời chỉ đạo các vấn đề phát sinh theo đề nghị của tổ công tác, cũng như Công ty CP Thanh Hà trong quá trình theo dõi chăm sóc cây đa.

Theo Tổ công tác theo dõi, giám sát quá trình chăm sóc, phục hồi sinh trưởng cây đa Tân Trào, từ ngày 23/5/2008 đến nay, cây đa Tân Trào đã trải qua 3 đợt chăm sóc, “cứu chữa”. Đợt 1 (từ ngày 23/5/2008 đến 20/5/2009), Công ty CP Thanh Hà phun các chế phẩm KH, AN, NH lên toàn bộ tán lá, thân và rễ đa theo định kỳ, trước là 21 ngày/lần, sau tăng lên 7 ngày/lần. Cả đợt có tổng cộng 27 lần chăm sóc. Kết thúc đợt chăm sóc, “cứu chữa” thứ nhất, trên cành cây còn sống mọc ra 20 chồi non mới, mỗi chồi có 6-8 lá. Một số rễ cũng đã hình thành do tạo sẹo, trong đó có điểm ra 8 rễ non, mỗi rễ đường kính khoảng 1,5 mm. Cùng thời gian đó, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đã chiết thành công 21 trong tổng số 26 cành để lưu giữ nguồn gen và một phần để tạo rễ ngay trên cây.

Tiếp đó, trong đợt chăm sóc, “cứu chữa” thứ 2 (từ 20/5/2009 đến 31/12/2009) có 32 lần chăm sóc và đợt 3 (từ 1/1/2010 đến 31/12/2010) có 52 lần chăm sóc theo phương án và kỹ thuật do Công ty CP Thanh Hà xây dựng. Kết quả, sau 3 đợt “cứu chữa”, cùng với việc chăm sóc cẩn thận của cán bộ Ban Quản lý Khu di tích lịch sử văn hoá và sinh thái Tân Trào, đến nay, tại vết tạo sẹo trên cành cây duy nhất còn sống của cây đa Tân Trào đã ra hai cụm rễ, một cụm có 27 rễ và một cụm 20 rễ; đường kính mỗi cụm rễ 35 – 40cm. Hai cụm rễ này đã tiếp và ăn sâu vào trong lòng đất để hút chất dinh dưỡng nuôi cành còn lại của cây đa Tân Trào. Đặc biệt, trên cành cây còn sống duy nhất này đã mọc ra rất nhiều chồi mới, lá xanh biếc, đường kính tán khoảng hơn 7m...

Được biết, cách đây hơn 1 tháng, Công ty CP Thanh Hà đã phối hợp với Ban Quản lý Khu di tích lịch sử văn hoá và sinh thái Tân Trào tiếp tục thực hiện bằng phương pháp tạo sẹo để kích thích cây đa Tân Trào phát triển thêm cụm rễ mới trên cành cây còn sống này, để tạo ra 3 cụm rễ trong tương lai. Ông Nguyễn Việt Thanh, Giám đốc Sở Văn hoá, Du lịch và Thể thao tỉnh Tuyên Quang cho biết: Việc cây đa Tân Trào lịch sử đang hồi sinh trở lại có ý nghĩa rất quan trọng, bởi cây đa không chỉ là biểu tượng cách mạng, biểu tượng của “Thủ đô kháng chiến”, mà hình ảnh cây đa Tân Trào đã ăn sâu vào trong tiềm thức mỗi người dân Việt Nam. Cũng theo ông Thanh, ngoài ra, để bảo tồn phần gốc, thân chính cây đa đã bị chết và có nguy cơ đổ, tỉnh Tuyên Quang đã thực hiện dự án chống đổ, chống đỡ phần thân cây đang còn sống và bảo tồn nguyên trạng phần gốc không còn sống của cây đa Tân Trào bằng cách sử dụng hệ thống cốt thép móng bê tông, cột đỡ bằng thép ống D250 mm ngoài bọc composite (vật liệu tổng hợp) giả thân cây, liên kết với thân cây bằng đai thép. Đồng thời, UBND tỉnh Tuyên Quang ra quyết định bổ sung 1 kỹ sư nông lâm cho Ban Quản lý Khu di tích lịch sử văn hóa và sinh thái Tân Trào, để chuyên chăm sóc cây đa lịch sử này.

Bài và ảnh: Vũ Quang Đán