Qua phong trào xây dựng nếp sống mới, tỉnh Phú Yên đã xây dựng được 98 nhà rông cho đồng bào dân tộc thiểu số tại các thôn, buôn. Các nhà rông hầu hết được xây dựng trong giai đoạn 2002 - 2005, khi tỉnh Phú Yên được Chính phủ hỗ trợ mỗi nhà rông 30 triệu đồng.

Huyện miền núi Đồng Xuân là địa phương đầu tiên không chỉ hoàn thành xây dựng nhà rông đến tất cả các thôn, buôn mà còn xuống một số khu dân cư. Một số nhà rông ở buôn Hà Rai, Xí Thoại (xã Xuân Lãnh) hoặc Phú Lợi (xã Phú Mỡ) được xây dựng với lối kiến trúc đẹp, mái lợp tranh săn hoặc ngói với những nét chạm khắc trên từng trụ gỗ thể hiện lối kiến trúc riêng của từng dân tộc Chăm H'roi, Ba Na. Chính vì thế, những nhà rông đó không chỉ đạt mục tiêu trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa, lưu giữ những di vật có tính lịch sử trong buôn, mà còn là điểm sinh hoạt lý tưởng của bà con.

Tuy nhiên, việc xây dựng nhà rông ở Phú Yên vẫn còn nhiều bất cập do trong quá trình xây dựng, UBND các huyện là chủ đầu tư đã không bàn bạc với bà con từng buôn về kiến trúc theo tập quán, phong tục từng dân tộc, về hướng nhà, về vật liệu xây dựng. Do vậy, các địa phương không huy động được sức dân, trong khi chủ đầu tư lại khoán trắng cho nhà thầu thi công. Hệ quả là hàng loạt nhà rông na ná nhau mọc lên với sự bất tiện như: diện tích quá hẹp (thường không quá 40 m2), mặt sàn cao, lợp tôn trong khi mái quá thấp gây cảm giác tức mắt... Bà con phản ánh: Nhà rông được đầu tư xây dựng nhưng không thể sinh hoạt được vì mái tôn thấp lè tè, khi mưa thì mát nhưng nói không ai nghe được, còn mùa nắng thì nóng như lửa ai mà ngồi cho được".

Qua khảo sát sơ bộ, hiện nay ở Phú Yên có ít nhất 40 nhà rông sau khi xây xong, bà con không vào sinh hoạt, trừ một vài lần tổ chức bầu cử như nhà rông buôn: Chơ, Khăm (xã Krông Pa, huyện Sơn Hòa), Hai Krông (xã Ea Bia), Bai (xã Ea Lâm) thuộc huyện Sông Hinh. Đặc biệt, huyện Sông Hinh hiện có 27/57 nhà rông xây dựng giai đoạn 2002 - 2005 nay đã bị hư hỏng, xuống cấp do thi công “ẩu” hoặc sử dụng gỗ non nên bị mối mọt...

Trong quá trình xây dựng nông thôn mới, chính quyền các huyện đã kiến nghị với UBND tỉnh Phú Yên xem xét nâng vốn đầu tư mỗi nhà rông lên khoảng 100 triệu đồng để sửa chữa, nâng cấp, tuy nhiên, đến nay chưa được giải quyết.

Thế Lập