Tỉnh Nghệ An đang nỗ lực thực hiện công tác bảo tồn, phát huy các lễ hội dân gian gắn với đời sống cư dân miền biển. Loại hình lễ hội này là của một nhóm cộng đồng, sinh sống trên cùng một địa bàn, gắn liền với nghề đánh bắt thủy, hải sản. Giờ đây, lễ hội dân gian của cư dân miền biển đã góp phần làm phong phú thêm và tạo nét đặc trưng cho văn hóa biển Nghệ An.

Lễ rước trong Lễ hội đền Vạn Lộc (Cửa Lò).

Đền Vạn Lộc, phường Nghi Tân, thị xã Cửa Lò, Nghệ An được nhà nước xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia, là nơi thờ Thái úy Quận công Nguyễn Sư Hồi - người đã có công chiêu dân, lập ấp, lập nên làng Vạn Lộc cách đây 505 năm. Để tưởng nhớ công ơn của ông, 3 năm sau khi ông mất, nhân dân nơi đây đã xây dựng đền thờ ông.

Mỗi dịp Tết đến xuân về, nhân dân vùng biển Cửa Lò lại long trọng tổ chức Lễ hội đền Vạn Lộc để tưởng nhớ công ơn Thái uý Quận công Nguyễn Sư Hồi và cầu cho sóng yên, biển lặng, mùa màng bội thu, góp phần xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Trong Lễ hội diễn ra nhiều hoạt động sôi nổi. Cùng với việc tế thần, nhân dân vùng Vạn Lộc mở hội rước sắc và tổ chức đua thuyền truyền thống, giao lưu văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao nhằm ôn lại không khí hào hùng của các tướng sĩ thời nhà Lê ra quân trấn giữ biên ải, đồng thời làm nhịp cầu nối quá khứ với hiện tại và tương lai.

“Việc tổ chức Lễ hội đền Vạn Lộc đã đáp ứng được nguyện vọng văn hóa tâm linh của nhân dân vùng biển Cửa Lò và du khách thập phương. Thông qua Lễ hội còn góp phần tuyên truyền quảng bá tiềm năng du lịch Nghệ An nói chung, du lịch biển Cửa Lò nói riêng và giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống của con người, thiên nhiên, các điểm, tour, tuyến du lịch và các sản phẩm du lịch Cửa Lò tới du khách trong và ngoài nước”, bà Nguyễn Thị Hải Yến, Phó Chủ tịch UBND phường Nghi Tân khẳng định.

Lễ hội đền Vạn Lộc chỉ là một trong hàng chục Lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển được diễn ra hàng năm ở Nghệ An. Kiểu lễ hội này nhiều về số lượng, phong phú về loại hình, đa dạng về đối tượng tín ngưỡng. Hầu như tháng nào trong năm tại Nghệ An cũng diễn ra lễ hội lớn nhỏ, nhưng tập trung nhất vẫn là mùa xuân, có nhiều lễ hội thu hút nhiều người, không chỉ trong địa phương mà còn từ nhiều vùng, miền khác đến tham dự như Lễ hội đền Vạn Lộc (Cửa Lò), Lễ hội đền Cờn (Quỳnh Lưu)…

Nghệ An là khu vực có rất nhiều đền, miếu thờ thần biển như Tứ vị thánh nương, Hà Bá, Long Vương, cá Ông… Các miếu, đền ven biển Nghệ An có thiết chế văn hóa phong phú, chặt chẽ, mang dáng dấp quen thuộc của một làng quê nông nghiệp truyền thống, bởi thế các lễ hội đi vào cuộc sống cư dân hết sức tự nhiên.

Từ cuộc sống sinh động, ngư dân đã sáng tạo linh hoạt lễ hội phù hợp với nhu cầu nghề nghiệp và đáp ứng đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh của mình. Lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển không chỉ cuốn hút ở sự tưng bừng náo nhiệt mà còn bởi những nghi thức tôn nghiêm và thuần Việt được trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác: Lễ tế, rước, trò vui, hát xướng, thả cá… Lễ hội dân gian gắn với cư dân miền biển còn hướng đến đối tượng thiêng liêng là những thiên thần và nhân thần, mà thực chất là hình ảnh hội tụ và kết tinh những phẩm chất cao đẹp của những người đi tiên phong khai hoang mở làng mở nước, anh dũng chống giặc ngoại xâm hay có công chống thiên tai, cải tạo thiên nhiên, xây dựng cuộc sống. Đặc điểm nổi bật của lễ hội dân gian là gắn liền với nghề nghiệp xưa của ngư dân nơi đây, trong đó có nghề đánh bắt hải sản.

Ông Phan Hữu Lộc, Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hóa (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết: Thời gian tới, tỉnh Nghệ An sẽ đưa việc tổ chức lễ hội dân gian trở về đúng nguyên nghĩa cho nhân dân, tỉnh chỉ quản lý về mặt nhà nước. Như vậy, tỉnh đã tạo mọi điều kiện để nhân dân đến với lễ hội dân gian, hưởng thụ các giá trị văn hóa tâm linh, làm phong phú thêm đời sống vật chất cũng như tinh thần.

Bài và ảnh: Bích Huệ