Những năm gần đây, hàng chục âu thuyền phục vụ việc tránh trú bão cho tàu thuyền đã được đầu tư nâng cấp, cải tạo, xây mới tại các tỉnh miền Trung với kinh phí hàng trăm tỷ đồng. Tuy nhiên, rất ít âu thuyền phát huy tác dụng do những bất cập trong thiết kế cũng như quy hoạch. Dù được đưa vào sử dụng, nhưng phần lớn tàu thuyền của ngư dân không dám neo đậu vì sợ đá ngầm, va đập, sóng lớn đánh chìm...
Công bằng mà nói, các khu trú bão cho tàu thuyền đã phát huy hiệu quả nhất định, hỗ trợ phát triển nghề cá, hỗ trợ ngư dân trú tránh bão an toàn, thiệt hại về người, phương tiện do bão giảm hơn so với trước. Tuy nhiên, phải thẳng thắn nói rằng, rất nhiều khu trú bão không đáp ứng được nhu cầu, đòi hỏi của ngư dân. Hầu hết các âu thuyền không bảo đảm các tiêu chuẩn cần thiết, khiến tàu thuyền ra vào hết sức khó khăn, thậm chí tàu thuyền không thể vào được bởi tình trạng bồi lấp cửa biển ngày một nghiêm trọng hơn.
Dự án cảng cá Tiên Châu (xã An Ninh Tây, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) là một ví dụ. Với tổng vốn đầu tư gần 28 tỉ đồng và đi vào hoạt động từ năm 2006, theo thiết kế, cảng cá này mỗi ngày có thể tiếp nhận khoảng 300 lượt tàu thuyền có công suất 50 - 500 CV. Tuy nhiên, trong những ngày cuối tháng 10, đầu tháng 11 vừa qua, tại khu vực này dù liên tục được cảnh báo xảy ra bão lớn (bão số 11, 12), nhưng lại có rất ít tàu thuyền cập cảng. Nguyên nhân là do cầu cảng quá cao (cách mặt nước 2 đến 3 m), luồng lạch bị bồi lấp nên tàu rất khó cập bờ.
Còn tại Bình Ðịnh, trong 3 khu neo đậu lớn thì khu neo đậu Tam Quan Bắc có khả năng chứa 1.200 tàu được đưa vào sử dụng từ năm 2010, hiện đang bị bồi lấp nghiêm trọng. 2 năm trở lại đây, tại đây đã xảy ra cả mấy chục vụ tai nạn do mắc cạn. Mỗi lần ra vào, ngoài việc đổ mồ hôi công sức, ngư dân còn phải bỏ tiền để thuê thuyền lai dắt hoặc cứu hộ... Tại huyện Núi Thành (Quảng Nam), âu thuyền An Hòa có vốn đầu tư hơn 80 tỷ đồng nhưng đang bị bỏ hoang. Gần 70 trụ neo được thiết kế san sát nhau, chỉ cần gió cấp 5 hoặc cấp 6 là sóng xô dạt tàu vào bãi cọc, nguy cơ vỡ tàu treo lơ lửng...
Tình trạng xây dựng ồ ạt các âu thuyền tránh trú bão ở các tỉnh miền Trung đã để lại bài học đắt giá về sử dụng lãng phí vốn ngân sách. Nhiều chuyên gia cho rằng, sở dĩ các khu neo đậu ở miền Trung phần lớn không phát huy được hiệu quả là do thiếu tầm nhìn trong quy hoạch. Bên cạnh đó là việc đầu tư quá dàn trải, thiếu đồng bộ, hệ quả là công trình nào cũng thiếu vốn, dở dang, được cảng cá thì thiếu luồng lạch.
Miền Trung đang phải gồng mình chống chọi với thiên tai, mà bão là một trong những nguy đe dọa ngư dân từng ngày, từng giờ. Để ngư dân yên tâm đầu tư phương tiện bám biển, rất cần những khu neo đậu tàu thuyền đáp ứng nhu cầu của đa số ngư dân, có tầm nhìn phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế biển.
Yến Nhi