Trong nhiều năm qua, tỉnh Quảng Ninh đã có những giải pháp hết sức cụ thể để thực hiện khuyến nghị của Ủy ban Di sản thế giới (thuộc UNESCO) về công tác bảo tồn, đảm bảo tính toàn vẹn của di sản này. Hy vọng tại kỳ họp lần thứ 38, diễn ra từ ngày 15 - 25/6, tại Doha (Qatar), vịnh Hạ Long sẽ không còn nằm trong diện bị UNESCO khuyến nghị về bảo tồn.

Sau khi được công nhận là di sản thế giới, vịnh Hạ Long đã trở thành con “gà đẻ trứng vàng” của ngành du lịch Quảng Ninh. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích về kinh tế đã có những mâu thuẫn nhất định với việc bảo tồn di sản, chính vì vậy Ủy ban Di sản thế giới của UNESCO từng đưa ra khuyến nghị, yêu cầu vịnh Hạ Long có báo cáo giải trình về công tác bảo tồn, tính toàn vẹn của vịnh Hạ Long.

Đưa làng chài vào khu tái định cư trên bờ, nhưng vẫn giữ lại được các nét văn hóa của làng chài trên vịnh Hạ Long.

Tại kỳ họp thứ 33 (năm 2009) và 35 (năm 2011), Ủy ban Di sản thế giới đều đã đưa ra các khuyến nghị yêu cầu Việt Nam phải giải trình các vấn đề liên quan đến tình trạng bảo tồn, tính toàn vẹn của vịnh Hạ Long. Tại khuyến nghị năm 2009, Ủy ban Di sản thế giới lưu ý Việt Nam cần đảm bảo các hoạt động của Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn không ảnh hưởng đến môi trường; củng cố hơn nữa bộ máy ban quản lý (BQL) vịnh Hạ Long; báo cáo hiện trạng bảo tồn di sản và các giải pháp triển khai; cung cấp thông tin về các dự án đổ đất lấn biển ngoài phạm vi di sản và đánh giá tác động của các dự án này đến di sản…

Mặc dù BQL vịnh Hạ Long đã có báo cáo giải trình và những cam kết bảo vệ di sản gửi UNESCO, nhưng năm 2011, Ủy ban Di sản thế giới vẫn bày tỏ sự lo ngại sâu sắc và cho rằng giá trị toàn cầu nổi bật của vịnh Hạ Long đang tiếp tục bị áp lực bởi phát triển du lịch, đánh bắt và các hoạt động khác diễn ra trong ranh giới của di sản, từ các dự án phát triển kinh tế lớn và đổ đất lấn biển ở các khu vực xung quanh di sản…

Bà Phạm Thùy Dương, Trưởng BQL vịnh Hạ Long cho biết, từ những khuyến nghị của Ủy ban Di sản thế giới, trong nhiều năm liền, tỉnh Quảng Ninh đã có nhiều hành động cụ thể đối với công tác bảo tồn, tính nguyên vẹn của vịnh Hạ Long. Cụ thể, đã thực hiện quy hoạch về phát triển đội tàu du lịch trong vùng lõi di sản, mở rộng các tuyến biển ra khu vực Bái Tử Long và các vùng liền kề với vịnh Hạ Long. Kiên quyết chấm dứt toàn bộ hoạt động đổ đất lấn biển ở trong khu vực ven bờ của vùng lõi di sản, không cấp phép cho những dự án xây dựng lớn trong khu vực, đặc biệt là trong vùng lõi di sản vịnh Hạ Long…

BQL vịnh Hạ Long đã tham mưu để tỉnh xây dựng quy hoạch các làng chài trên vịnh, xây dựng khu tái định cư để đưa người dân ở làng chài lên bờ. Theo đó, mỗi hộ dân sẽ được cấp một căn hộ có đầy đủ cơ sở hạ tầng để sinh sống, nhằm giải quyết khuyến nghị của UNESCO về việc dân số làng chài vùng lõi vịnh Hạ Long phát triển quá nhanh làm ảnh hưởng đến di sản. Đồng thời, giúp những cư dân đang sống lênh đênh có chỗ ở ổn định, được tiếp cận với y tế, trường học. Dù chuyển về khu tái định cư, nhưng ngư dân vẫn giữ nguyên các hoạt động đánh bắt trên ngư trường, tiếp tục phát triển các sản phẩm văn hóa của làng chài để kết nối du lịch, giữ lại những nét văn hóa vốn có của làng chài trên vịnh Hạ Long…

Cũng theo bà Phạm Thùy Dương, trong nhiều năm qua, với sự chỉ đạo của các bộ, ban ngành, tỉnh Quảng Ninh và BQL vịnh Hạ Long đã rất cố gắng để giải quyết. Tuy nhiên, giữa phát triển và bảo tồn luôn nảy sinh những mâu thuẫn, nên chưa thể giải quyết dứt điểm được, chính vì vậy mà hàng năm Quảng Ninh đều phải làm báo cáo giải trình các khuyến nghị.

Năm 2013, BQL vịnh Hạ Long đã tham mưu với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, với Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, đề nghị mời chuyên gia di sản thế giới của UNESCO đến Việt Nam để thẩm định lại toàn bộ nỗ lực của Việt Nam đối với Hạ Long. Cuối năm 2013, chuyên gia của UNESCO đã đến Việt Nam và có những đánh giá rất tích cực đối với những hành động cụ thể để bảo tồn vịnh Hạ Long của Quảng Ninh như: Cấm các hoạt động vận chuyển gây ô nhiễm vịnh, triển khai các dự án xử lý nước thải, sắp xếp công tác quản lý vịnh...

Đặc biệt, chuyên gia UNESCO đã đánh giá rất cao Dự án di dời làng chài trên vịnh Hạ Long và cho rằng đây là dự án tốt nhất trong các dự án di dời làng chài tại các di sản khác trên thế giới. Những kết quả quá trình thẩm định thực tế đã được bổ sung vào hồ sơ, làm căn cứ báo cáo giải trình cho những khuyến nghị của UNESCO trong hội nghị lần này.

Phương Hà