Dư luận xã hội những ngày qua đặc biệt quan tâm tới vụ tai nạn lao động xảy ra tại khu vực công trường dự án đường sắt trên cao Hà Đông - Cát Linh (Hà Nội) sáng 6/11, khiến 1 người tử vong và 2 người bị thương.

Sự quan tâm, chú ý này không chỉ dừng lại ở việc cá nhân, đơn vị nào sẽ bị xử lý kỷ luật, mà là sẽ có những biện pháp gì để phòng ngừa và hạn chế thấp nhất những vụ tai nạn lao động tương tự xảy ra về sau.

Mất an toàn lao động

Theo thống kê của các cơ quan chức năng, số vụ tai nạn lao động gây chết người trong lĩnh vực xây dựng ngày càng gia tăng. Điểm qua một vài vụ tai nạn lao động xảy ra tại Hà Nội trong thời gian qua cho thấy có nhiều nguyên nhân, nhưng tập trung chủ yếu là việc đơn vị thi công che chắn không đảm bảo yêu cầu, thiếu biển báo, thiết bị cảnh báo người qua đường, ý thức chấp hành các quy định về an toàn lao động của chủ đầu tư và người lao động còn hạn chế...


Điển hình là vụ việc xảy ra vào chiều 20/10/2010. Chị Lưu Thị Lan (trường Đại học Kinh tế Quốc dân), đi xe máy trên đường Phạm Hùng, đã bị thanh sắt từ cầu thang ngoài trời của tòa nhà Keangnam đang xây dựng rơi trúng tay phải, vỡ xương. Tiếp đó, ngày 22/9/2011, tại công trường xây dựng tòa tháp Lancaster Hà Nội trên phố Núi Trúc (quận Ba Đình, Hà Nội), cần cẩu đã bị đứt cáp khi đưa sắt từ sàn công trường lên tầng 7, bó sắt rơi xuống đất, làm chết một công nhân. Còn ngày 25/1/2013, một sinh viên đã tử vong khi đi qua công trình xây dựng thuộc phường Phúc La (quận Hà Đông), vì bị cần cẩu đứt cáp rơi trúng...

Ông Đặng Minh Thuần, Phó Chủ tịch Liên đoàn lao động Hà Nội: Quy trách nhiệm cho người đứng đầu doanh nghiệp Công đoàn có vai trò là đơn vị giám sát, yêu cầu áp dụng các tiêu chuẩn an toàn lao động, nhưng thực tế hoạt động này còn mờ nhạt, nặng về hình thức, thiếu chất lượng. Bên cạnh đó, một trong những nguyên nhân khiến tai nạn lao động chưa giảm là do công tác thanh tra, xử lý các vi phạm liên quan đến vệ sinh an toàn lao động còn chưa nghiêm, mức phạt thấp nên nhiều doanh nghiệp không chấp hành. Do đó, bên cạnh hoạt động đẩy mạnh tuyên truyền của các cấp công đoàn về an toàn vệ sinh lao động, phòng chống cháy nổ, cần phải có chế tài xử phạt nghiêm, quy trách nhiệm cụ thể cho người đứng đầu doanh nghiệp, đơn vị quản lý. Ông Hà Tất Thắng, Cục trưởng Cục An toàn lao động: Tập huấn về an toàn lao động còn chiếu lệ Theo thống kê, những vụ tai nạn lao động liên quan đến xây dựng chiếm hơn 30% tổng số các vụ tai nạn. Nhiều chủ sử dụng lao động vẫn chưa quan tâm đến công tác bảo đảm an toàn lao động. Bên cạnh đó, nhiều lao động trong lĩnh vực xây dựng chỉ mang tính thời vụ, việc tập huấn về an toàn lao động cho họ chưa đầy đủ, thậm chí làm chiếu lệ. Theo quy tắc đảm bảo an toàn lao động, phải cấm không cho người đi lại trong khu vực công trường và lập hàng rào tạm và người đứng ra cảnh giới, tuy nhiên việc này vẫn chưa được các chủ đầu tư và đơn vị thi công thực hiện đầy đủ.

Ngay như tại công trường dự án đường sắt trên cao Hà Đông - Cát Linh, nhiều người dân qua lại nơi đây cũng luôn nơm nớp vì sự nguy hiểm treo lơ lửng trên đầu. Chị Phạm Thanh Nga (36 tuổi, công tác tại FPT) ngày nào cũng đi làm qua khu vực này, cho biết: Chị thường xuyên thấy vẩy hàn (còn đỏ lửa) rơi tứ tung vào xe, khiến chị hoảng sợ phải lao xe lên vỉa hè đi cho an toàn. Biết việc thi công kém an toàn, việc lửa hàn rơi xuống người điều khiển xe máy dễ dẫn tới tai nạn giao thông... nhưng chị Nga không biết phải góp ý, kiến nghị với ai, đơn vị nào để phòng ngừa tai nạn có thể xảy ra. Chị Nga cũng đã thử tìm hiểu, song không có số điện thoại liên hệ hay đường dây nóng của chủ đầu tư để góp ý. Cách chính thống nhất là phản ánh tới Phòng An toàn lao động của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội, nhưng chị lại thấy rườm rà, phức tạp... nên đành thôi.

Chồng chị Nga, anh Nguyễn Việt Khoa, cũng thường xuyên phải đi làm qua đây. Anh Khoa kể, có lần anh bị vữa thi công của công trình bắn tung tóe khắp cửa kính xe. Là người có kiến thức về xây dựng, anh Khoa cho biết, để phòng ngừa và hạn chế tai nạn lao động, nhà thầu nên chủ động vận chuyển vật liệu vào lúc đêm vắng, thưa người. Chỗ thi công cần làm lan can bao rộng hơn ra ngoài phạm vi thi công đề phòng trường hợp vật liệu bị rơi. Trước khi cẩu vật liệu, phải kiểm tra thật kỹ các nút buộc. Quá trình cẩu và vận chuyển vật liệu nặng hoặc vật liệu có tính không ổn định, có thể thực hiện biện pháp điều chỉnh, ngăn tạm thời dòng giao thông...

Anh Khoa cho biết, những quy định này bắt buộc người sử dụng lao động, nhà thầu, tư vấn giám sát... phải nắm rõ. Song tại công trình thi công đường sắt trên cao, việc chấp hành thực hiện các quy định về an toàn lao động rõ ràng còn nhiều hạn chế.

Thiếu chế tài đủ mạnh

Phân tích nguyên nhân để xảy ra các vụ tai nạn lao động, ông Lê Toàn Khang, Phó Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội cho biết, bên cạnh việc công tác tuyên truyền chưa hiệu quả, thì còn do chế tài xử phạt các chủ sử dụng lao động vi phạm về an toàn lao động hiện nay là quá thấp, chưa đủ sức cảnh cáo, răn đe. Các mức xử phạt chủ yếu là phạt tiền, không có tác dụng phòng ngừa hữu hiệu, dẫn đến việc coi thường tính mạng của người lao động. Thêm vào đó, công tác hậu thanh tra xử lý chưa hiệu quả, khiến cho các đơn vị doanh nghiệp thiếu nghiêm túc trong việc chấp hành những chấn chỉnh vi phạm này.

Chính vì vậy, dù quy định của Bộ Giao thông Vận tải đã rất rõ ràng: Khi thực hiện dự án xây dựng, công tác đảm bảo an toàn lao động bao giờ cũng được đặt lên trên hết; các công nhân, cán bộ phải được tập huấn đầy đủ và phải có thiết bị cảnh báo, những pano, áp phích để hướng dẫn cho người tham gia giao thông và người lao động. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai tại nhiều công trình xây dựng, đã không đảm bảo được quy định này.

Quay trở lại công trình dự án đường sắt trên cao Hà Đông - Cát Linh, trước khi xảy ra vụ tai nạn lao động nghiêm trọng ngày 6/11, cũng tại công trình này, đã xảy ra một số sự cố đổ, gẫy cần cẩu, dù không gây chết người, nhưng cũng đã ảnh hưởng đến giao thông của tuyến đường. Rõ ràng, những vi phạm an toàn lao động này đã được cảnh báo từ trước, nhưng không được nhắc nhở, rút kinh nghiệm kịp thời, dẫn đến tai nạn đáng tiếc xảy ra.

Mặt khác, cũng phải nhìn nhận là việc xử lý, xử phạt các trường hợp vi phạm chưa được các cơ quan chức năng tuyên truyền rộng rãi để cảnh cáo, răn đe những hành vi vi phạm tương tự. Điển hình nhất là sập giàn giáo xảy ra vào ngày 21/2/2012, tại tòa nhà Mulberry Lane trong khu đô thị Mỗ Lao (Hà Đông, Hà Nội) làm 1 người chết, 4 người bị thương do bị rơi từ tầng 10 xuống. Vụ việc được dư luận xã hội rất quan tâm và cơ quan chức năng cũng hẹn 1 tháng sau sẽ có kết luận chính thức về vụ việc này. Tuy nhiên, sau 1 tháng, các thông tin liên quan đến vụ tai nạn vẫn “im ắng”, không rõ mức xử phạt đối với những cá nhân, tổ chức có liên quan. Cách làm này thật sự thiếu sự cảnh cáo, răn đe và phòng ngừa chung đối với những doanh nghiệp, đơn vị khác. Chính vì vậy, hơn 8 tháng sau, ngày 5/11/2012, tại công trình tòa nhà 28 tầng ở số 609 Trương Định (quận Hoàng Mai, Hà Nội) cũng xảy ra tai nạn tương tự: Sập giàn giáo từ tầng 16, kéo theo hai công nhân đang thi công rơi thẳng xuống phía dưới, tử vong.

UBND thành phố Hà Nội mới đây đã có công văn chỉ đạo các sở, ban, ngành, quận, huyện khẩn trương chấn chỉnh việc đảm bảo an toàn giao thông, an toàn lao động và đảm bảo vệ sinh môi trường tại công trường thi công. Trong đó, nhấn mạnh các cơ quan chức năng và các chủ đầu tư có liên quan tăng cường kiểm tra, đôn đốc các nhà thầu tăng cường nhân lực, thiết bị, máy móc để đẩy nhanh tiến độ thi công; khi thi công công trình phải có đầy đủ hệ thống biển báo hiệu, rào chắn... theo quy định; cử người gác thường xuyên, chỉ cho phép người có trách nhiệm vào khu vực thi công, thi công theo đúng giấy phép và chịu trách nhiệm trước pháp luật về hậu quả do nguyên nhân thi công gây ra...

Với biện pháp trước mắt này, hy vọng trong thời gian tới sẽ giúp giảm thiểu và ngăn chặn kịp thời những hành vi vi phạm các quy định an toàn lao động, vệ sinh lao động ở những nơi đông người, đặc biệt là nơi tiếp giáp khu vực đông dân cư, những công trình trên các tuyến đường giao thông công cộng đông người...

Kim Anh - Xuân Minh