Nông dân trồng cây ôliu ở vùng Andalusia – nơi sản xuất dầu ôliu lớn nhất Tây Ban Nha – đang bỏ các đồn điền ôliu khi giá cả thị trường giảm tới một nửa.

Nông dân trồng ôliu ở Tây Ban Nha chịu sự cạnh tranh khốc liệt từ người trồng ôliu quy mô lớn ở Trung Quốc, Marốc và khu vực Mỹ Latinh. Ảnh: Internet

Ở Horta de Sant Joan thuộc tỉnh Tarragona (Tây Ban Nha), có một cây ôliu đã ra quả suốt 2 thế kỷ qua. Nhờ tuổi đời già cả, dầu chiết xuất từ quả ôliu của cây cổ thụ này được bán với giá 30 euro mỗi lít. Nhưng quanh góc chợ trong vùng, giá bán lẻ dầu ôliu nói chung chỉ khoảng 2 euro/lít. Các vụ mùa ôliu bội thu ở Tây Ban Nha, sự cạnh tranh từ các nước mới nổi và cạnh tranh giá bán trên thị trường khiến giá dầu ôliu giảm tới mức thấp nhất trong 10 năm qua, đe dọa một trong những ngành chủ đạo ở Tây Ban Nha đúng vào thời điểm nước này đang trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế với tỷ lệ thất nghiệp cao ngất ngưởng.

Tại tỉnh Jaen thuộc vùng Andalusia, cách Horta de Sant Joan 640 km về phía nam, người ta chứng kiến một nghịch cảnh: Nông dân trồng ôliu than vãn, buồn chán khi có một vụ mùa ôliu bội thu nhất trong lịch sử.

Jaen là khu vực chiếm tới 1/3 sản lượng dầu ôliu của cả Tây Ban Nha và chiếm 15% sản lượng toàn thế giới. Trong vụ mùa 2011-2012, vùng Andalusia sản xuất được 1,3 triệu tấn dầu ôliu trong tổng số 1,56 triệu tấn của cả nước. 800 hợp tác xã dầu ôliu ở Andalusia bán 80% sản phẩm của mình cho các công ty lớn. Do đó, gần 3/4 dầu ôliu ở Tây Ban Nha được bán cho các nhà bán lẻ để họ dán nhãn mác của họ và bán ra thị trường.

Ông Luis Carlos Valero, một đại diện của người trồng ôliu ở Jaen, cho biết: “Chúng tôi không thể cạnh tranh với các nước mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, khu vực Mỹ Latinh và Marốc trong bối cảnh có nhiều người bán mà ít người mua”.

Hồi tháng 2, Liên minh châu Âu đã bỏ thuế nhập khẩu đối với dầu ôliu Marốc, khiến Tây Ban Nha phải cạnh tranh trực tiếp với sản phẩm ôliu từ Marốc. Người ta dự báo sẽ có hàng ngàn nông trại nhỏ lẻ bị phá sản và hàng ngàn người mất việc. Đối với Andalusia, mọi việc còn trầm trọng hơn khi ở đây tỷ lệ thất nghiệp đã lên tới 33% và 80% người dân ở Jaen phụ thuộc vào cây ôliu. Hàng ngàn người đang từ bỏ trang trại của mình.

Trong khi đó, người tiêu dùng ngày càng thắt lưng buộc bụng và đang chuyển sang ăn dầu hướng dương và dầu thực vật rẻ tiền hơn. Giá bán sỉ dầu ôliu nguyên chất giờ chỉ bằng một nửa so với thời điểm đạt đỉnh là 6.000 USD/tấn.

Ông Josep Carles Vicente thuộc Hội nông dân Catalan cho biết: “Giá dầu đã giảm 50% so với 5 năm qua. Nguyên nhân là cuộc chiến cạnh tranh giá cả giữa ba siêu thị lớn chi phối ngành phân phối dầu ôliu ở Tây Ban Nha”. Theo ông Vicente, luật cạnh tranh của Tây Ban Nha không cho phép bán dưới giá vốn nhưng các siêu thị này chỉ bán trên mức giá vốn có vài xu. Kết quả là dầu ôliu chịu thiệt thòi nhất về giá.

Một nông dân tên Pere Sole ở La Bisbal del Penedes thuộc Catalonia cho biết, các nước như Áchentina, Chilê, Trung Quốc có những đồn điền ôliu khổng lồ trong đó cây ôliu được trồng theo giàn và được thu hoạch bằng máy. Còn nông dân ở Tây Ban Nha không thể trồng với quy mô lớn đó. Ông Pere tốn tới 2,7 euro cho mỗi lít dầu ôliu trong khi giá thị trường chỉ là 2,5 euro. Ông than vãn: “Dầu ôliu là một trong những sản phẩm rẻ nhất trên thị trường. Hơn nữa, mỗi lít dầu chỉ để được một hoặc hai tuần, không như rượu vang”. Cô con gái Maria của ông Pere cũng đồng tình với bố khi nói không thể kiếm sống chỉ bằng dầu ôliu mà phải bằng nhiều nghề.

Ngoài việc chăm sóc 6 hécta ôliu và 25 hécta nho, gia đình ông Pere đã sửa lại nhà kho cũ để không và biến nó thành một khách sạn nông thôn 5 phòng ngủ. Họ cung cấp một loại hình dịch vụ trọn gói cho khách đến thăm. Khách ở trong khách sạn nói trên và được người trong gia đình dẫn đi thăm vườn ôliu, vườn nho, được giải thích về cách làm dầu, rượu, được nếm thử và có thể mua dầu ôliu. Nhờ dịch vụ đó, gia đình ông Pere không phụ thuộc vào giá bán nho hoặc dầu ôliu trên thị trường và có thể kiểm soát được giá.

Ông Pere và gia đình ông biết rõ rằng người trồng ôliu thua thiệt khi sản phẩm của họ bị bán với giá thấp trên thị trường. Họ cũng biết rõ không thể cạnh tranh với những khu vực mà người ta trồng ôliu trên quy mô hàng ngàn hécta. Nên đối với họ, dịch vụ mà họ nghĩ ra là một cứu cánh và giúp họ tự chủ hơn. Maria cho biết, giai đoạn tiếp theo sẽ là tự ép dầu ôliu.

Gia đình ông Pere chỉ là số ít tìm thấy tia hi vọng với cây ôliu. Còn đối với số đông người trồng ôliu ở Andalusia, tương lai vẫn mờ mịt, ảm đạm.

Thùy Dương