Trong một tính toán lạnh lùng về cái giá phải trả cho các nạn nhân của cuộc chiến kéo dài 1 thập kỷ qua tại Ápganixtan, quân đội Anh từng chi vỏn vẹn 210 USD cho một trường hợp dân thường thiệt mạng, trong khi Đức trả tới 25.000 USD.

Người Ápganixtan biểu tình phản đối vụ lính Mỹ thảm sát thường dân tại Kandahar. Ảnh Internet.

Đây là những thông tin từ cuộc điều tra do tổ chức nhân quyền phi chính phủ CIVIC tiến hành nhằm tìm hiểu về thực trạng đền bù cho các nạn nhân của cuộc chiến tại Ápganixtan. Thương vong dân thường do lính NATO gây ra trong các chiến dịch tấn công lực lượng nổi loạn là nguyên do chính của rạn nứt giữa chính phủ Ápganixtan và phương Tây. Căng thẳng trong quan hệ giữa hai bên đã trầm trọng hơn bao giờ hết sau vụ lính Mỹ xả súng điên loạn làm 16 thường dân tại Kandahar thiệt mạng cuối tuần trước.

Hiện chưa rõ chính phủ Mỹ có ý định bồi thường cho thân nhân của 16 người xấu số hay không. Trong số các nạn nhân, có tới 11 người là thành viên của một gia đình. “Tay súng trong vụ thảm sát tại Kandahar rõ ràng đã vi phạm luật chiến tranh, luật nhân quyền và luật quân sự Mỹ. Trong những trường hợp như vậy, chúng tôi kêu gọi xét xử cả về tư pháp cũng như bồi thường thiệt hại”, nhà điều tra của CIVIC, Trevor Keck, phát biểu với Reuters.

Theo điều tra của CIVIC, quân đội Mỹ thường bồi thường tới 2.500 USD cho mỗi dân thường thiệt mạng trong một chiến dịch quân sự hợp pháp. Trong khi đó, các lực lượng Anh chi từ 210 đến 7.000 USD cho mỗi trường hợp thiệt mạng. Quân đội Đức đền bù 20.000 USD tiền mặt và một xe hơi trị giá 5.000 USD sau vụ bắn chết 3 người tại một chốt kiểm soát hồi năm 2008. Năm 2009, Italy cũng bồi thường 13.500 USD cho gia đình của một em gái 14 tuổi bị bắn chết.

Nghiên cứu của CIVIC được tiến hành từ 2 năm trước và thường xuyên được cập nhật. Dựa trên các cuộc phỏng vấn binh sĩ NATO và dân thường, họ phát hiện, các khoản đền bù kèm theo lời xin lỗi là chìa khóa để giảm bớt thái độ thù địch với quân đội nước ngoài tại Ápganixtan. Tuy nhiên, hiện nay không có một cơ chế tiêu chuẩn nào để người Ápganixtan thông báo về các thương vong với thường dân, làm giảm cơ hội để họ được đền bù hoặc chứng kiến công lý được thực thi. Các luật thường đòi hỏi người dân (đa số mù chữ) phải xác định cái gì đã xâm phạm nhà họ và sau đó tới trình báo tại căn cứ quân sự chính, đôi khi cách xa nhà hàng trăm km trên những con đường không an toàn. Trong khi đó, hầu hết dân làng không thể phân biệt được tay súng gây án thuộc quân đội nước nào.

Theo thống kê của LHQ, các lực lượng liên quân đã làm 410 thường dân thiệt mạng trong năm 2011, giảm 4% so với năm 2010. Trong năm ngoái, tổng số thường dân bị giết do chiến tranh lên tới trên 3.000 người.


T.H