Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ GTVT), từ 1/1/2011, cả nước sẽ có hơn 10.300 xe chở hàng, chở người hết niên hạn sử dụng và phải ngừng hoạt động. Việc xử lý số lượng lớn xe này đang là thách thức không nhỏ đặt ra cho các cơ quan chức năng, nhất là trong khâu kiểm soát và thực thi các quy định loại bỏ.

Khó quản

Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, có một thực tế đáng báo động hiện nay là tình trạng các chủ xe ô tô hết niên hạn sử dụng không chịu trình diện cơ quan chức năng hoặc những xe sắp hết niên hạn nhưng chủ xe bỏ kiểm định lần cuối, rồi sau đó tìm mọi cách “biến hóa” để đẩy những chiếc xe này về miền núi, vùng sâu vùng xa, làm giấy tờ giả và tái sử dụng.

Số lượng xe hết niên hạn được sử dụng tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đồng Nai… Thay vì đưa xe đến làm thủ tục xóa sổ, đa phần những chiếc xe hết niên hạn sử dụng lại được các chủ xe lén lút "đẩy" về “quê”. Và nguy cơ không đảm bảo an toàn giao thông từ những chiếc xe này luôn tiềm ẩn.

Mặc dù các trung tâm kiểm định xe cơ giới tại các địa phương đã áp dụng nhiều biện pháp phòng chống như: Thu sổ chứng nhận kiểm định khi xe đến kiểm định lần cuối cùng; dán tem kiểm định có dấu hiệu đặc biệt, báo hiệu cho chủ xe, lái xe, các cơ quan kiểm soát biết số xe đó sắp hết niên hạn sử dụng; xây dựng các chương trình cảnh báo từ chối kiểm định đối với danh sách xe hết niên hạn; xây dựng cảnh báo đối với các sổ chứng nhận kiểm định của xe hết niên hạn sử dụng để chủ phương tiện, lái xe không chịu nộp lại sổ cũng không thể lợi dụng sửa chữa nhằm hợp thức hóa các xe nhập lậu hoặc xe vi phạm khác…

Tuy nhiên, bằng nhiều mánh khóe tinh vi, các chủ phương tiện vẫn “lách” qua được các cơ quan chức năng. Nhiều chủ xe lợi dụng địa bàn miền núi, vùng khó khăn, sự kiểm tra của các cơ quan chức năng hạn chế, để chạy xe chui. Thậm chí, nếu bị phát hiện, chủ xe sẵn sàng “bỏ của chạy lấy người”.

Theo Nghị định 95/2009/NĐ-CP của Chính phủ (ngày 30/10/2009), kể từ ngày 1/1/2011, ô tô chở hàng sản xuất từ năm 1985 (có thời gian sử dụng trên 25 năm), ô tô chở người nguyên bản sản xuất năm 1990 (có thời gian sử dụng trên 20 năm) và ô tô chở người chuyển đổi công năng trước ngày 1/1/2002 sản xuất năm 1993 (có thời gian sử dụng trên 17 năm) sẽ bị ngừng hoạt động.

Xe quá niên hạn sử dụng là một trong những nguyên nhân gây ra các vụ tai nạn giao thông thảm khốc. Ảnh: Đinh Mạnh Tú - TTXVN

Theo nghị định này sẽ có trên 10.300 xe chở hàng và xe chở người hết niên hạn sử dụng và phải ngừng hoạt động từ thời điểm 1/1/2011. Còn nếu theo thời điểm áp dụng quy định niên hạn sử dụng của ô tô tại các Nghị định 92/2002/NĐ-CP, Nghị định 23/2004/NĐ-CP và Nghị định 95/2009/NĐ-CP, thì tính đến thời điểm 1/1/2011 có tới gần 70.000 xe hết niên hạn sử dụng.

Tuy nhiên, đến thời điểm này, số lượng các xe hết niên hạn sử dụng đến làm thủ tục "khai tử", xóa sổ chỉ dừng lại ở con số khiêm tốn, còn khâu xử lý những chiếc xe quá hạn này hiện nay nằm ngoài khả năng của các cơ quan chuyên ngành.

Ở các thành phố, việc thực hiện quy định có thể dễ dàng hơn, nhưng ở những vùng sâu, vùng xa, nông thôn, miền núi... các vùng có lực lượng kiểm tra mỏng, không có đủ trang thiết bị kiểm định, kiểm tra, xử lý thì “lực bất tòng tâm”.

Bên cạnh đó, việc xử lý số lượng hơn 10.000 xe hết niên hạn sử dụng theo Nghị định 95/2009/NĐ-CP đang gặp phải một thách thức quá lớn là ý thức tự giác của các chủ phương tiện quá kém. Nghị định 34/2010/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ có quy định rõ mức xử phạt, song cũng không đủ sức răn đe đối với các chủ xe hết niên hạn sử dụng, mặc dù chính quyền và các cơ quan chuyên ngành tại cơ sở đã tuyên truyền, vận động các chủ phương tiện.

Xử lý kiên quyết

Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, sau 8 năm thực hiện quy định niên hạn sử dụng với xe ô tô từ thời điểm ban hành Nghị định 92/2002/NĐ-CP đến nay, tỷ lệ xe cũ nát, lạc hậu đã giảm đáng kể. Có thể nói, đây là một chủ trương đúng góp phần cải thiện rõ rệt tình hình trật tự an toàn giao thông.

Tuy nhiên, nhiều loại xe cũ nhập khẩu hiện nay rất khó xác định niên hạn do phụ tùng thay thế, quy định bảo dưỡng không đảm bảo..., cộng với số lượng lớn xe ô tô sắp hết niên hạn sử dụng, đang là nguy cơ tiềm ẩn gây tai nạn và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, nhất là tại các khu vực đô thị.

Để đối phó với thực trạng này, Cục Đăng kiểm Việt Nam đã xây dựng quy trình xác định thời gian sử dụng của xe ô tô trên cơ sở: Số nhận dạng của xe (số VIN), số khung của xe, các tài liệu kỹ thuật (catalog, thông số kỹ thuật, phần mềm nhận dạng), thông tin trên nhãn mác của nhà sản xuất được gắn hoặc đóng trên xe, hồ sơ lưu trữ (giấy chứng nhận chất lượng, phiếu kiểm tra xuất xưởng với ô tô sản xuất trong nước, biên bản kiểm tra hoặc nghiệm thu, giấy chứng nhận chất lượng phương tiện cải tạo, hồ sơ gốc, chứng từ nhập khẩu).

Nếu ô tô không có tài liệu, không xác định được năm sản xuất sẽ được coi là hết niên hạn sử dụng. Sau đó, Cục Đăng kiểm Việt Nam sẽ thông báo định kỳ tới Cục Cảnh sát giao thông Đường bộ, đường sắt để phối hợp kiểm tra, theo dõi, quản lý.

Cục Đăng kiểm Việt Nam cũng đang đề nghị Bộ Công an chỉ đạo và điều tra làm rõ các đường dây làm giả giấy đăng kiểm, đăng ký xe ô tô để lưu hành, xử lý nghiêm những người làm giả và sử dụng những loại giấy đăng kiểm, đăng ký giả; đồng thời tham mưu, đề xuất Bộ GTVT và Chính phủ ban hành chế tài xử phạt đủ mạnh để xử lý những trường hợp còn đưa phương tiện hết niên hạn sử dụng vào lưu thông, cũng như quy trách nhiệm tới chính quyền các địa phương nếu để xảy ra trường hợp chủ phương tiện cư trú đưa xe quá niên hạn tham gia giao thông.

Trang web của Cục Đăng kiểm Việt Nam hiện đăng tải rõ ràng danh sách các xe hết niên hạn sử dụng tại các tỉnh, thành phố. Riêng ở Hà Nội, để chủ động tổ chức triển khai có hiệu quả Nghị định 95/2009/NĐ-CP của Chính phủ, Công an TP Hà Nội phối hợp với Cục Đăng kiểm Việt Nam thống nhất danh sách rà soát để không kiểm định an toàn kỹ thuật phương tiện đối với xe hết niên hạn sử dụng, yêu cầu chủ phương tiện liên hệ với các cơ sở đăng ký xe làm thủ tục xóa sổ, nộp lại biển kiểm soát.

Cùng với việc viết giấy mời các chủ phương tiện đã hết niên hạn sử dụng đến trụ sở đăng ký làm các thủ tục theo quy định, Phòng CSGT Hà Nội sẽ cho thông báo trên các hệ thống báo đài về nội dung Nghị định 95/2009/NĐ-CP và danh sách số phương tiện đã hết niên hạn sử dụng để chủ xe biết, tự liên hệ với nơi đăng ký để làm thủ tục xóa sổ, nộp biển kiểm soát. Phòng CSGT Hà Nội sẽ ra quân tổng kiểm tra, tuần tra, rà soát phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm về sử dụng các phương tiện hết niên hạn sử dụng.

Nguyễn Tiến